Un bico pode ser froito do agarimo ou a paixón, pero que ofrecemos á parella que bicamos? Ás veces, simplemente deixámonos levar pensando que só compartimos amor, pero hai algo do que quizais non nos esteamos decatando… tamén intercambiamos moitos microorganismos!
Aínda que non o pareza, a boca é un complexo ecosistema onde poden vivir ata 700 especies de bacterias. As súas condicións permíteno: o cuspe fai que sexa un ambiente húmido, ten unha temperatura moderada e unha subministración constante de nutrientes. Por iso, é un sitio ideal para que medren bacterias.
Como a boca está chea de microorganismos, é evidente que podemos intercambiar moitos deles ao bicarnos. De feito, segundo un estudo holandés realizado con estudantes, nun bico apaixonado de 10 segundos transferímonos a friorenta cantidade de 80 millóns de bacterias.
Quen vive ao redor da nosa lingua?
A comunidade de bacterias da boca é o que se coñece como microbiota oral e acompáñanos desde o nacemento. Ao longo da vida vaise modificando en función do que comemos, se tomamos medicamentos ou non, a nosa hixiene ou se fumamos. A idade e a xenética tamén inflúen na composición desta microbiota.
En xeral, as bacterias que viven na boca achegan moitos beneficios. Impiden a colonización de patóxenos, axudan coa dixestión e manteñen alerta ao sistema inmunitario. Ademais, algunhas producen vasodilatadores que axudan a regular a presión arterial.
Viven en comunidades en distintas partes da boca, formando biopelículas. Producen unha matriz pegañenta que as ancora ao substrato e así quedan protexidas das inclemencias do ambiente, como os anticorpos ou os antibióticos.
Estas complexas comunidades poden establecerse nos dentes, as enxivas ou a lingua. Noutras partes como as fazulas non dá tempo a que se formen estas biopelículas porque as células da mucosa renóvanse moi rápido.
Cada zona ten unhas condicións diferentes de osíxeno e nutrientes, o que fai que a comunidade bacteriana cambie moito. Nin sequera é igual entre a parte de diante e traseira do mesmo dente. Tanto é así que a microbiota da súa lingua probablemente sexa máis semellante á dun descoñecido que á dos seus propios dentes.
Moito máis ca un simple bico
O contacto estreito que esixe un bico fai que as bacterias pasen facilmente dunha boca a outra. Pensalo produce bastante repelo pero a maioría son transitorias e, tal e como chegan, tragámolas ou eliminámolas sen darnos conta.
A capacidade das bacterias para establecerse na boca depende de se poden adherirse a algunha das súas superficies ou non. Ademais, o sistema inmunitario non llo pon fácil xa que a saliva concentra un tipo de anticorpos chamados IgA, producidos polas mucosas, que tentan bloquear a adhesión das bacterias. Como apuntamento: as persoas que teñen máis carie presentan menores niveis deste anticorpo.
Por tanto, aínda que cun bico cheguen moitas bacterias da nosa parella, a maioría pasan directamente cara ao intestino. Con todo, non hai que baixar a garda. Algunhas conseguen pegarse firmemente e establécense na boca.
Toda esta información dinos que sería difícil que as bacterias colonizasen tras un bico. Pero hai que ter coidado porque na microbiota tamén se poden esconder microorganismos que non son tan bos. Imos velos.
O lado escuro dos microorganismos orais
A biopelícula producida polas comunidades bacterianas sobre os dentes é o que se coñece como placa dental. Ás veces é moi estable e faise difícil de eliminar.
As bacterias utilizan os azucres dos alimentos e producen gran cantidade de ácidos. Estas condicións fan que o esmalte do dente perda mineral, producindo carie.
Por iso, o consumo de azucre relaciónase directamente co desenvolvemento de carie dental. Este feito non é nada novo. Segundo rexistros da Revolución Industrial, produciuse un aumento da carie cando en Inglaterra eliminouse o imposto ao azucre e leste pasou a ser de uso común.
Entre as bacterias máis problemáticas atopamos Streptococcus mutans e algunhas especies de Lactobacillus. Tamén se caracterizou recentemente a Scardovia wiggsiae, unha das responsables de carie temperá en nenos.
Podemos reducir a comunidade de bacterias ‘malas’?
Se a placa dental non se elimina con regularidade, a inflamación que se xera nas enxivas pode ser irreversible, danar o tecido que sostén os dentes e producir periodontite.
Estes casos adóitase asociar fundamentalmente ao desenvolvemento do “complexo vermello” formado por tres especies bacterianas, entre as que se atopa Porphyromonas gingivalis. Esta bacteria manipula o sistema inmunitario e produce unha toxina que se atopou recentemente en cerebros post mortem de persoas que padecían alzhéimer.
Doutra banda, non hai que esquecer algunhas bacterias da microbiota oral que se relacionan coa halitose (mal alento producido pola acumulación bacteriana). Estas bacterias adoitan vivir na lingua e producen compostos volátiles derivados do xofre ao fermentar proteínas da dieta.
Por todo iso, a hixiene é fundamental para reducir a incidencia destas enfermidades orais. Co lavado de dentes despois de cada comida, retírase gran parte da biopelícula da placa dental e as bacterias teñen que traballar para formala de novo.
Ademais, lavarse os dentes favorece ás bacterias que necesitan osíxeno para crecer, que adoitan ser beneficiosas. Mesmo hai que cepillarse a lingua porque algunhas das causantes do sangrado das enxivas escóndense aí.
Compartir vida… e microbiota
En xeral, as parellas estables tenden a ter unha microbiota oral bastante parecida. Cantos máis bicos se dan, máis similitude entre as bacterias que comparten. Aínda que isto, a primeira vista, pode parecer romántico, tamén ten un aspecto negativo. Co tempo, as persoas con enfermidade periodontal poden transmitir algunhas das bacterias prexudiciais ás súas parellas.
Este é o caso da temida Aggregatibacter actinomycetencomitans. Os odontólogos chámana cariñosamente “AA” e ten unha facilidade particular para transmitirse.
Con todo, compartir microbiota coa nosa parella tamén pode ter efectos anticarie. A presenza na boca de Streptococcus dentisani demostrou protexer efectivamente fronte a estas enfermidades. Esta bacteria está presente ata no 99% de individuos sans libres de carie e en maiores niveis que en persoas con carie.
Cando un dos membros dunha parella estable presenta Streptococcus dentisani na súa boca, transmítella á súa parella, promovendo a súa saúde dental. Actualmente, trabállase para desenvolver un produto con esta bacteria probiótica para poder implantala e previr a carie.
Os primeiros estudos clínicos a nivel mundial, realizados en Valencia, deron resultados moi prometedores. Cando se dan varias aplicacións da bacteria nun xel bucodental é posible reducir a placa dental e a inflamación.
Lembremos que os casos mencionados relaciónanse soamente coa microbiota oral pero non hai que esquecer que os bicos poden transmitir gran cantidade de patóxenos. Enfermidades respiratorias, herpes labial, candidiase ou parotidite son unha pequena mostra.
Un bico é pura química. Produce a liberación da oxitocina ou “hormona do amor”, que esperta sentimentos de afecto e axuda a manter o vínculo de parella. Iso si,tendo en conta todo o anterior, elixa ben con quen quere compartir os microbios.
* Jéssica Gil Serna é microbióloga, profesora e membro do grupo de investigación “Hongos y levaduras de interés en Agroalimentación” na Universidad Complutense de Madrid; Alejandro Mira Obrador é investigador sénior en FISABIO.
Cláusula de divulgación: Alejandro Mira Obrador recibe fondos para investigación do Ministerio de Ciencia e Innovación e da Agencia Valenciana de Innovación. Jéssica Gil Serna non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.
