Únete á nosa canle de Whatsapp
A resaca, para a maioría dos lectores deste texto, debe ser un mal común despois unha noite alegre. Porén, non a todo o mundo lle afecta igual a inxesta de alcol. A resposta varía moito en función de cada individuo, de factores ambientais e temporais.
Todos eles poden afectar de forma importante á hora de sufrir esta inevitable sensación de indisposición (e, ás veces, de arrepentimento por non evitala) ou a que sexa de maior ou menor intensidade.
Aínda que sabemos cales adoitan ser os seus causantes, descoñécese aínda cal é a causa específica que provoca que padezamos resaca. Tampouco sabemos cales son as razóns que se esconden detrás de todos os efectos asociados a ela.
Onde está a causa da resaca?
Se investigamos un pouco na literatura científica os síntomas da resaca, veremos que se tentaron xustificar por diferentes motivos. O primeiro deles é a deshidratación.
Mais tamén se apela á alteración da concentración de substancias endóxenas (que se producen no corpo de maneira natural) como a glicosa ou algunhas hormonas. Isto podería suceder pola inxesta de grandes cantidades de alcol, que dá lugar a concentracións elevadas de etanol e dos seus produtos de degradación no sangue.
Con todo, non está moi claro que o malestar asociado á resaca se deba a estas alteracións e aínda se está investigando a súa orixe.
Nestes últimos anos, algúns investigadores relacionaron o malestar e os síntomas cunha orixe inmunolóxica que desencadea a liberación de substancias endóxenas relacionadas coa dor e cos procesos inflamatorios. Estas serían as causantes da dor de cabeza e do malestar corporal xeneral.
Mentres deixamos aos investigadores e investigadoras que identifiquen as verdadeiras causas da resaca, avaliaremos os fármacos que temos ao noso alcance para levar estes síntomas da mellor maneira posible. Para iso, debemos entender primeiro como actúa o alcol no noso organismo.
Así percorre o alcol o teu corpo
Cando tomamos unha bebida alcohólica, o etanol que contén absórbese con gran rapidez no tracto gastrointestinal para despois chegar ao fígado. Este órgano encárgase da metabolización a través duns encimas denominadas alcol deshidroxenase (ADH).
Ao manter a inxesta de alcol durante períodos prolongados, a intensa actividade encimática hepática pode repercutir sobre a saúde do propio fígado. Este pode sufrir alteracións debido á acumulación de metabolitos do etanol que poden danar ás células hepáticas.
Ademais, estes produtos de degradación poden provocar inflamación e dar lugar á aparición dun fígado graxo por alcol, que é a etapa inicial e máis temperá das alteracións que pode sufrir o fígado e que pode desencadear unha hepatite alcohólica ou unha cirrose nos casos máis graves.
Tendo isto en conta, e sabendo as graves consecuencias que ten o consumo abusivo de alcol, vexamos se os tratamentos máis utilizados para superar este mal grolo (nunca mellor dito) están a facer máis dano que beneficio.
Tras noites de descontrol, mellor ibuprofeno que paracetamol
Se xa pasou por unha destas etapas, é moi probable que acudise ao paracetamol ou ao ibuprofeno esperando resultados milagrosos para mitigar os síntomas. Pero coñece como funcionan estes fármacos?
En primeiro lugar, o paracetamol é un fármaco con propiedades analxésicas e antipiréticas, moi eficaz para controlar a febre ou tratar a dor. Por iso é un dos medicamentos de elección para tratar procesos que cursan con dor. Con todo, estas moléculas non teñen actividade antiinflamatoria, polo que se a dor está asociada a procesos inflamatorios é menos eficaz.
Este medicamento, a doses terapéuticas, é seguro e non presenta efectos tóxicos. Unha vez absorbido e no torrente circulatorio, metabolízase no fígado e a molécula intacta e os seus metabolitos elimínanse a través do ril principalmente.
Pola súa banda, o ibuprofeno pertence ao grupo de antiinflamatorios non esteroideos e posúe actividade antipirética, analxésica e antiinflamatoria. Normalmente prescríbese para dor causada por procesos inflamatorios como pode ser artrites, dor de dentes ou moas, lesións musculares ou dor menstrual.
A diferenza do paracetamol, o ibuprofeno non produce danos a nivel do fígado, aínda que debido ao propio mecanismo de acción antiinflamatorio pode afectar á mucosa gástrica e danar esta barreira protectora do estómago. Pero vaino facer en menor medida que outros fármacos do grupo dos antinflamatorios.
O paracetamol fará traballar máis ao noso fígado se consumimos alcol
O problema de tomar paracetamol tras unha excesiva inxesta de alcol está relacionada co mecanismo de metabolización de ambos.
Lembra o encima ADH? Pois ben, este encima metaboliza o alcol na mucosa gástrica e fígado para transformalo nunha molécula máis fácil de eliminar do organismo. Pero cando bebemos en exceso, este encima satúrase e debe pedir axuda a outra: o encima CYP2E1. E faino en grandes cantidades porque o alcol funciona como indutor sobre este sistema encimático.
Pola súa banda, o paracetamol metabolízase tamén no fígado a través de dous procesos: o 80% por conxugación con ácido glucorónico e o 20% mediante o encima CYP2E1.
Como se ve, este encima participa tanto no proceso de metabolización do alcol como no do paracetamol. Aquí vén o problema.
Esa pequena parte do paracetamol que se metaboliza mediante o encima CYP2E1 transfórmase nun metabolito altamente reactivo, o NAPQI, o que pode producir estrés oxidativo e a morte das células. En condicións normais, podemos eliminala grazas ao glutatión, pero cando bebemos moito alcol, complícase o proceso.
Por que? Porque o noso organismo terá os niveis do encima CYP2E1 moi elevados (para poder metabolizar o alcol), así que o paracetamol tende a utilizar a súa vía secundaria de metabolización (por CYP2E1).
Desta forma, xerarase moito máis NAPQI e, se o organismo non consegue eliminalo (porque o glutatión é limitado), podería xerar dano hepático.
Chegados a este punto preguntámonos: cal debería ser nosa elección? Analizando as dúas moléculas, é aconsellable empregar o ibuprofeno.
De maneira adicional, se tal como se describe, a resaca está asociada a un proceso inflamatorio, o ibuprofeno ademais da súa acción analxésica vai actuar sobre a inflamación e, por tanto, será máis eficaz.
De calquera forma, hai que ter precaución xa que o ibuprofeno pode potenciar a actividade irritante do alcol a nivel gástrico, ao alterar a barreira do estómago. Pero isto non adoita ocorrer tras inxerir unha única dose adecuada deste antiinflamatorio, senón despois da toma continuada do mesmo cando se empregan doses moi elevadas.
Con todo, lembremos que o mellor remedio para a resaca é non consumir alcol. Ou, polo menos, non en grandes cantidades.
* Francisco Javier Otero Espinar é catedrático do Departamento de Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica na Universidade de Santiago de Compostela.
Cláusula de divulgación: o autor non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declara carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.
