Únete á nosa canle de Whatsapp
Se cadra viviuno algunha vez: subitamente esperta e non se pode mover. Os seus músculos non responden e non sabe por que. Tampouco pode pedir axuda, non lle sae a voz. A angustia invádeo e, en ocasións, esta vén acompañada por unha presión no peito que aumenta o desasosego. É unha experiencia breve, pero difícil de esquecer.
Falamos da parálise do sono, que, como o seu nome indica, é unha incapacidade temporal para realizar movementos voluntarios, incluíndo os que nos permiten falar. Ocorre xusto antes de conciliar o sono ou, na maioría das ocasións, ao espertar, na transición do sono á vixilia.
Noutras palabras, a persoa sofre unha parálise muscular temporal mentres está totalmente consciente e esperta. Ás veces preséntase xunto a algún tipo de alucinación de carácter multisensorial, é dicir, vinculada a diferentes sentidos, como a vista ou o oído.
Parálise e narcolepsia
Tanto as alucinacións como a parálise do sono son síntomas asociados ao trastorno denominado narcolepsia. En concreto, poden estar presentes en ao redor do 30% e o 60% dos pacientes. Iso non implica que quen padeza parálise do sono de forma habitual sufra tamén narcolepsia.
Os pacientes con esta alteración severa padecen unha somnolencia persistente e irresistible, xunto cunha forte sensación de cansazo, que lles provoca ataques de sono a diario. Nun 80% dos casos, os afectados experimentan unha perda brusca e reversible do ton muscular (cataplexía), que fai que caian ao chan sen previo aviso. Como é lóxico, a narcolepsia implica serias limitacións para desenvolver unha actividade diaria normal.
Por que se produce?
Volvendo á parálise, a súa causa principal é un desaxuste nos mecanismos que regulan o ciclo do sono. En concreto, o vinculado a unha fase específica: o denominada sono REM (do inglés rapid eye movement ou movemento ocular rápido). Ou sexa, hai unha desincronización temporal entre a consciencia do suxeito, que está esperto, e o control muscular, atonía típica da fase de soño REM.
Tamén hai indicios que o vincularon coa privación ou falta intencionada de sono durante un tempo prolongado. Sen entrar a profundar detalladamente nos mecanismos fisiolóxicos, unha inadecuada hixiene do sono sempre contribúe, en maior ou menor medida, a agravar calquera trastorno do sono.
Na maioría dos casos aparece de maneira esporádica e vinculada a episodios estresantes
Por tanto, se evitamos a presenza de luz e ruído na habitación, mantemos a temperatura adecuada, somos constantes á hora de deitarnos e levantarnos, non consumimos ningún tipo de estimulante e estamos relaxados, teremos menos posibilidades de vivir un episodio de parálise do soño.
No que se refire á súa incidencia, e tal e como indicaba un estudo de 2011, pode sufrilo aproximadamente un 7,6% da poboación, polo que non é unha porcentaxe elevada. Ademais, na maioría dos casos aparece de maneira esporádica e vinculada puntualmente a episodios estresantes.
Cando o consideramos trastorno?
Neste sentido, hai que precisar que se os episodios de parálises prodúcense raramente –e ás veces de maneira pouco perceptible pola súa breve duración–, non debe ser considerado como un trastorno en si mesmo. Pódese dar, por tanto, en individuos sans; é común na poboación xeral, en torno ao 50% das persoas poden experimentar algunha vez un destes episodios.
En todas as patoloxías ou psicopatoloxías, para falar de trastorno débense cumprir unha serie de criterios. As últimas edicións dos principais sistemas diagnósticos de problemas do sono –a Clasificación Internacional de Trastornos do Sono (ISCD-3) e a Clasificación Internacional de Enfermidades (CIE-11)– empregan a denominación de “parálise do sono illada e recorrente”.
É dicir, para que sexa considerado un trastorno como tal non debe ir vinculado a ningunha outra patoloxía (illado) e ser repetitivo ou constante no tempo (recorrente). Ademais, debe provocar malestar asociado, no seu maior parte, aos elevados niveis de ansiedade experimentada.
En torno ao 50% das persoas poden experimentar algunha vez un destes episodios
A nivel xeral, a parálise do sono non adoita ir máis aló do malestar que ocasiona esta incongruencia perceptiva. Por iso pódese asociar a trastornos ansiosos e mesmo depresivos, dependendo da intensidade e síntomas vinculados ás parálises.
Nalgunha ocasión si pode influír negativamente nalgún aspecto da vida cotiá do afectado; por exemplo, pode producir unha deterioración nos ámbitos social e laboral, como ocorre con outros problemas do sono. Pero na maioría dos casos non ten por que derivar en limitacións de consideración.
Para máis información sobre trastornos do sono, pode consultar a web do Laboratorio do Sono e Promoción da Saúde da Universidade de Granada.
*Raúl Quevedo-Blasco é doutor en Psicoloxía. Investiga no Laboratorio do Sono e Promoción da Saúde (Centro de Investigación Mente, Cerebro e Comportamento-CIMCYC) da Universidade de Granada.
Cláusula de divulgación: Raúl Quevedo-Blasco non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
