A pandemia silenciosa: 850 mortes prematuras debidas á soidade non desexada

*Un artigo de

Nas sociedades actuais é evidente a deterioración na cantidade e a calidade das relacións sociais. Esta situación é debida a diferentes factores, entre os que destacan unha redución da convivencia interxeracional, a dificultade para relacionarse cos demais, unha maior mobilidade social, un atraso na idade de matrimonio, unha maior proporción de fogares unipersoais e un envellecemento poboacional unido a un aumento das situacións de dependencia. A pandemia tamén contribuíu a aumentar a prevalencia da soidade e de persoas que viven illadas socialmente.

Publicidade

A soidade non desexada diferénciase do concepto de illamento social. Mentres que estar socialmente illado correspóndese cunha situación obxectiva, relacionada coa existencia de pouco contacto social, a situación de soidade é a percepción subxectiva que ten o individuo sobre esa situación.

Estar só ou sentirse só

Sentirse só é unha emoción negativa que xeralmente se define coa situación de ter menos relacións sociais, ou de peor calidade, que as que se desexaría ter, de aí o termo de soidade non desexada. Neste sentido, unha persoa podería ter moito contacto social, pero sentirse soa.

Co obxectivo de obter as prevalencias de soidade entre a poboación maior de 15 anos, elaboramos un cuestionario específico con preguntas sobre o padecemiento de soidade e as súas causas, entre outras. Con esta finalidade, contactamos con 4.004 individuos representativos da sociedade española por sexo, idade e tamaño de localización.

A maior prevalencia de soidade non desexada obtense entre a poboación de entre 16 e 24 anos

A partir das súas respostas, estimamos unha prevalencia xeral de soidade non desexada do 13,4% (14,8% en mulleres e 12,1% en homes). Por tramos de idade, a maior prevalencia obtense entre a poboación de 16 e 24 anos (21,9%) e as persoas que teñen entre 25 e 34 anos (16,5%). Seguiría a poboación de entre 55 e 64 anos e a poboación maior de 74 anos cunha prevalencia do 12,4% e 12,2%, respectivamente. Estes resultados confirman que a prevalencia da soidade non segue unha relación lineal coa idade, obtendo unha relación de U: máis elevada en adultos novos, redúcese en adultos de mediana idade e volve aumentar na poboación máis envellecida.

Segundo os resultados do estudo, máis ou menos as persoas en soidade levan aproximadamente seis anos nesta situación. No que respecta a as principais causas da soidade non desexada, o 79% están relacionadas con causas externas, principalmente a “falta de convivencia ou apoio familiar ou social” (57,3%), sobre todo por estes motivos:

• A residencia afastada dos seus familiares (11,9%).
• O deixar de convivir coas persoas coas que convivía habitualmente (10,5%).
• A incomprensión da xente que os rodea (8,2%).

As causas laborais representan un 11,1% das causas totais, e o exceso de traballo é a principal causa laboral da súa soidade (6,2%). Os dous últimos grupos de causas externas fan referencia a motivos de illamento debido á contorna (8,6%) e a exercer de coidador/a doutras persoas (2,1%). Respecto ás causas internas ou intrínsecas á persoa, a dificultade para relacionarse cos demais representa o 12,7% do total das causas declaradas, e a soidade derivada dun mal estado de saúde representa o 6,4%.

Estado de saúde e limitacións

En comparación coa poboación que non se atopa soa, as persoas soas presentan unhas maiores prevalencias en determinadas enfermidades. A percepción do seu estado de saúde tamén é peor:

• Depresión (39,3% fronte a 6,9%).
• Ansiedade crónica (37,8% fronte a 7%).
• Enfermidades do corazón (6% fronte a 0,8% en infarto de miocardio).

Así, mentres un 70% da poboación que non declara atoparse nesta situación percibe a súa saúde como boa ou moi boa, esta porcentaxe redúcese ao 51,1% entre as persoas que sofren soidade non desexada.

Ao mesmo tempo, as persoas soas frecuentan máis os servizos de saúde, principalmente consultas ao médico especialista e os servizos de urxencia. Tamén se aprecia un maior consumo de medicamentos prescritos para enfermidades relacionadas coa súa situación de soidade, destacando o consumos de tranquilizantes relaxantes e de antidepresivos estimulantes (33,1% fronte a 12,9% e 23,5% fronte a 5,3%, respectivamente).

Só o 51,1% de persoas que sofren soidade non desexada percibe o seu estado de saúde como bo ou moi bo

Os custos directos sanitarios ascenderon a un total de 6.101 millóns de euros. O 92% destes custos correspóndese coa frecuencia coa que se acode aos servizos sanitarios. Na partida de custos indirectos estimáronse un total de 848 mortes prematuras asociadas á soidade non desexada, o que xera unha perda de 6.707 anos potenciais de vida produtiva a tempo completo. Esta perda de anos de vida produtiva equivale a un total de 191 millóns de euros anuais para a sociedade española.

De acordo cos resultados, case un 21% das persoas en situación de soidade ten algún tipo de discapacidade, principalmente de mobilidade e visión. Ademais, o 6,5% das persoas con soidade declara estar gravemente limitada, fronte ao 3,85% das persoas que non senten soas.

*Berta Rivera Castiñeira é catedrática de Economía Aplicada da Universidade da Coruña. Bruno Casal Rodríguez é profesor de Economía Aplicada da Universidade da Coruña. Eva Rodríguez Míguez é catedrática de Economía da Universidade de Vigo.

Cláusula de divulgación:

• Berta Rivera Castiñeira e Bruno Casal Rodríguez reciben fondos de Fundación ONCE.
• Eva Rodríguez Míguez recibiu fondos da Fundación ONCE para a realización deste estudo.