Ovnis extraterrestres: nin están nin se lles espera

*Un artigo de

Nos últimos días, as forzas armadas norteamericanas derrubaron varios obxectos non identificados que se atopaban dentro do espazo aéreo de Canadá e Estados Unidos. As primeiras declaracións oficiais sobre a súa orixe foron ambiguas, sen descartar a procedencia extraterrestre. De feito, desde hai meses vólvense escoitar noticias recorrentes sobre avistamentos de numerosos obxectos voadores non identificados, os famosos UFO ou ovnis. Que hai detrás deste fenómeno?

Coñecidos agora como UAP (siglas en inglés de Unidentified Aerial Phenomena), ou como FANI na súa tradución ao español (Fenómenos Aéreos Non Identificados), estes eventos enfróntannos a certos medos e, en calquera caso, á incerteza.

Cando Wells e Welles desataron o pánico

Posiblemente, o caso de pánico máis evidente tivo lugar coa adaptación radiofónica en 1938 por parte de Orson Welles da novela de ciencia ficción A guerra dos mundos, escrita en 1898 por H. G. Wells. A narración coa súa poderosa voz desatou certa alarma social en Nova Jersey e Nova York en 1938, cando numerosos oíntes creron que se iniciara unha invasión por parte de alieníxenas procedentes de Marte.

Desde entón, os avistamentos de supostas naves extraterrestres sucedéronse de maneira desigual, tanto no tempo como pola súa dispersión xeográfica. A proliferación de cámaras dixitais e o uso das redes sociais deron algúns testemuños aparentemente enigmáticos, especialmente cando foron protagonizados por pilotos de avións, tanto civís como militares.

O recoñecemento oficial do fenómeno

Tras décadas de ser ignorados polo mundo académico e os estamentos oficiais, a Oficina do Secretario de Defensa de Estados Unidos creou a mediados de 2022 o All-domain Anomaly Resolution Office (AARO), para estudar os avistamentos. Centralizábanse así recursos e comités que investigaran os fenómenos de maneira dispersa durante os anos anteriores.

Os primeiros informes xa están dispoñibles, e a oficina ten o encargo do Congreso dese país de informar de maneira continua.

Tamén a NASA comezou un estudo independente. Está centrado en identificar os datos dispoñibles e buscar a mellor maneira de recompilalos e usalos para avanzar na comprensión científica dos FANI.

Que é un FANI?

Como o mesmo nome indica, calquera obxecto que voe e non se identifique claramente cunha nave aeroespacial clasifícase como FANI. A súa verdadeira natureza, se se chega a desvelar, pode ser moi variada. Inclúe tanto fenómenos naturais como outros producidos, de diversas maneiras, por artefactos humanos.

Entre as causas naturais atópanse os fenómenos meteorolóxicos ou atmosféricos. Aquí teñen cabida as nubes con formas e cores peculiares; os reflexos da luz solar (ou dalgún planeta) sobre a auga e/o as nubes; o arco da vella; o raio verde, fenómeno óptico que se produce xusto antes de que se poña o Sol; os parhelios, reflexos de luz solar ao redor do astro; os arcos de Kern, círculos de luz que se forman nas zonas frías; e os piares solares, feixes luminosos reflectidos por cristais de xeo.

Outra fonte potencial de FANI son as auroras boreais, un fascinante espectáculo que só se adoita dar en rexións próximas aos polos.

A tecnoloxía humana tamén os xera. Entre as explicacións últimas atópanse as marcas que deixan os avións e que foron iluminadas dunha maneira particular; as producidas polos lanzamentos dalgúns foguetes espaciais (como o peculiar remuíño que deixou unha nave Falcon 9); globos meteorolóxicos (e agora presuntamente espías); avións e outros enxeños civís e militares, especialmente cando o Sol incide sobre os carenados desde ángulos específicos; ou satélites en órbita, sobre todo aqueles que están moi próximos ao chan e que, por tanto, móvense a alta velocidade relativa ao observador.

A Estación Espacial Internacional, cos seus grandes paneis solares, é especialmente visible, aínda que agora a enorme cantidade de restos de satélites multiplicou o problema dunha maneira exacerbada. En calquera caso, incluso a investigación máis exhaustiva deixa certo numero de avistamentos sen explicación. Significa iso que teñen unha orixe extraterrestre?

Están a “visitarnos” civilizacións intelixentes?

Unha alternativa para aqueles eventos que quedan fóra das explicacións anteriores atópase na improbable visita dunha avanzada civilización alieníxena. Despois de todo, a humanidade comezou a exploración do Sistema Solar e, talvez, a súa colonización. Empezamos mesmo a expornos os seguintes pasos máis aló dos seus confíns. De existir vida intelixente noutros planetas poderían iniciar ese proceso moito antes.

Que nos di o noso coñecemento astrobiolóxico? No lado positivo, a Vía Láctea, a nosa galaxia, contén uns 400.000 millóns de estrelas, e moitas delas están rodeadas pola súa propia cohorte de planetas. Moitos destes deberían ter condicións adecuadas para a aparición de auga líquida (o ambiente prebiolóxico máis sinxelo). A rápida aparición de vida na Terra apunta a unha gran abundancia dela en multiplicidade de sistemas planetarios.

Con todo, o mantemento da actividade biolóxica, especialmente de vida pluricelular, require unhas condicións de estabilidade a moi longo prazo que posiblemente non se dean con facilidade.

Ademais, as nosas procuras sistemáticas de vida intelixente mediante exploracións con radioondas das estrelas máis próximas, como a iniciativa SETI, deron resultados nulos. A pesar dos escasos e ambiguos sinais, nunca repetidos, en centos de anos luz non hai ninguén emitindo sinais artificiais cara a outros sistemas. Ademais, as necesidades materiais e enerxéticas serían tan inxentes que probablemente farían inviable unha viaxe interestelar.

Ante estes feitos, só queda aplicar o criterio do filósofo dos séculos XIII-XIV Guillermo de Ockham, o seu lex parsimoniae ou navalla de Ockham: en igualdade de condicións, a explicación máis sinxela adoita ser a verdadeira. Estamos sós, polo menos na nosa querida e maltratada Terra.

---

*David Barrado Navascués é profesor de Investigación Astrofísica do Centro de Astrobioloxía (INTA-CSIC).

Cláusula de divulgación: David Barrado Navascués recibe fondos do Ministerio de Ciencia e Innovación para realizar labores de investigación en astrofísica e desenvolvemento de instrumentación espacial.