Xoves 28 Marzo 2024

O polbo, unha especie indomable que se resiste á súa domesticación

*Un artigo de

Ao longo da historia da humanidade, moitas civilizacións empregaron o mar como a súa principal despensa e fonte de alimento. Con todo, conforme a poboación mundial aumenta e o comercio se globaliza, algúns recursos comezan a escasear. Un destes recursos vulnerables é o polbo común (Octopus vulgaris).

Publicidade

Isto provocou que a explotación do polbo pasara de basearse en artes de pesca tradicional, como as nasas, a artes de pesca de arrastre. En Galicia, as aproximadamente 3.000 toneladas que se pescan ao ano non logran abastecer a crecente demanda dun mercado tanto nacional como internacional. O prezo do polbo pasou do 3,89 €/kg en 2010 aos 10,70 €/ en 2018 (datos de Pesca de Galicia).

Unha posible solución a este problema ofréceo a cría en catividade deste molusco a través da acuicultura. O polbo común, con todo, é unha especie que se resiste a ser domesticada, con moitos enigmas por descifrar e cun lucrativo mercado á espera de ser explotado.

O polbo e a acuicultura

De todas as especies con interese potencial para a acuicultura, o polbo común é unha das máis cotizadas. Entre outras características, destaca o seu ciclo de vida breve (menos de dous anos), taxas de crecemento de entre o 3 e o 13 % de peso/día, taxas de conversión de alimento de ata o 60% e unha fácil adaptación á catividade.

Con todo, e aínda que existen granxas que levan anos engordando polbos capturados, aínda non existe un cultivo integral que produza xuvenís a partir de ovos eclosionados en catividade.

Tras máis de 25 anos de investigación, as mortalidades durante a etapa larvaria superan o 96,6% aos 60 días. Menos dun 0,1% chegan á idade adulta. Logrouse completar o ciclo de vida do polbo en catividade, pero a mortalidade larvaria é o seu talón de Aquiles.

 

Figura 1. Supervivencias máximas obtidas no cultivo do polbo común (Octopus vulgaris) desde 1995 ata 2017. Fonte: Álvaro Roura et al.
Figura 1. Supervivencias máximas obtidas no cultivo do polbo común (Octopus vulgaris) desde 1995 ata 2017. Fonte: Álvaro Roura et al.

A primeira vez que se logrou completar o ciclo deste animal en catividade foi en 2001 no Instituto Español de Oceanografía de Vigo. Para iso empregáronse crustáceos do xénero Artemia e larvas de centola (Maja squinado) como alimento. No devandito ensaio as para larvas alcanzaron unha taxa de supervivencia de 31,5 % a 40 días, pero só dous polbos alcanzaron a idade adulta (0,1% de supervivencia).

Ata a data non hai constancia de ningún traballo realizado en polbo común que superase esa supervivencia de adultos. Por iso podemos dicir que estamos ante unha especie difícil de domesticar e cun sistema de cultivo aínda en fase de experimentación.

Un ‘cerebro andante’

O polbo non é un molusco calquera, como o mexillón ou a ostra. Estamos ante a rama evolutiva de invertebrados que ten o desenvolvemento neuronal máis complexo, moi afastado do sistema nervioso simple formado por ganglios do resto de invertebrados. A nivel funcional, que non anatómico, o seu cerebro é máis parecido ao de vertebrados, pola ampla gama de comportamentos que levan a cabo.

O seu xenoma sufriu unha incrible reorganización debido á actividade de transposóns durante millóns de anos que, en palabras dos seus autores, “parece que meteron o xenoma nunha licuadora e batérono”. Esta peculiar reorganización dotou ao polbo dun sistema nervioso moi desenvolvido, á parte de modificacións do plano corporal que os fan parecer criaturas doutro planeta.

O polbo destaca polas súas particularidades xenómicas e neuronais. Fonte: Unsplash CC BY SA.
O polbo destaca polas súas particularidades xenómicas e neuronais. Fonte: Unsplash CC BY SA.

A complexidade neuronal aumentou ao mesmo tempo que unha familia de xenes que regulan as sinapses entre neuronas, as protocadherinas. Estes exprésanse no tecido neuronal, a pel e as ventosas do polbo, case triplicando o número de xenes atopado en humanos -168 e 58 xenes, respectivamente-.

Dito doutro xeito: nos polbos o concepto de cerebro expándese fóra dos límites da cabeza, xa que todo o corpo actúa como unha rede neuronal. Son cerebros andantes con capacidade de integrar información cos seus oito brazos e responder localmente a variacións en cor e textura, que se traducen nunha camuflaxe perfecta.

Un ciclo vital moi complexo

Pero non é a súa intelixencia o que impediu o seu cultivo, senón a complexidade do seu ciclo vital, que é moi distinto ao do resto de cefalópodos costeiros.

As paralarvas de polbo común pouco aseméllanse aos seus proxenitores en canto a hábitat e comportamento. Unha vez eclosiona o ovo, emerxe unha criatura de ollos saltóns e oito brazos con tres ventosas, que se despraza verticalmente no zooplancto en busca de presas e fai uso das correntes oceánicas para viaxar a mar aberto.

Alí permanecen, mentres se alimentan de larvas de crustáceos e outros organismos durante case dous meses, mentres sobreviven aos depredadores que habitan no gran mar azul. Unha vez alcanzan entre 23 e 25 ventosas por brazo, deixan o ecosistema planctónico e comezan a adoptar o estilo de vida bentónico e sedentario dos xuvenís. Esta etapa é coñecida como asentamento.

Cando, onde e como estas paralarvas pasan de ser nadadoras a xuvenís que pasean polo fondo continúa sendo un misterio que dificulta a cría en catividade desta enigmática especie.

Álvaro Roura é científico do Instituto de Investigacións Mariñas (IIM-CSIC); Alexandra Bugallo e técnico de I+D+i en Acuicultura en Armadora Pereira e o IIM-CSIC e Ángel González é tamén investigador do IIM-CSIC.

Cláusula de Divulgación

Álvaro Roura Labiaga traballa para Armadora Pereira S.A. Recibiu financiamento do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), Fundación Barrié de la Maza e La Trobe University (Melbourne) para o estudo da ecoloxía do polbo no plancto, así como fondos CDTI para desenvolver a acuicultura do polbo.

Alexandra Castro Bugallo e Ángel F. González non reciben salarios, nin exercen labores de consultoría, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declaran carecer de vínculos relevantes alén do posto académico citado.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Cal é o alimento que desencadea o pracer nos peixes?

Coñecer os mecanismos de motivación pola comida podería mellorar a eficiencia económica das empresas dedicadas á acuicultura

O CIM participa na creación dunha rede europea de infraestruturas de investigación

O obxectivo é mellorar os servizos en acuicultura, pesca e economía azul das institucións que forman o consorcio

Un equipo identifica na ría de Vigo patóxenos cun impacto “crucial” para a acuicultura e a biodiversidade mariña

Os investigadores atoparon bacterias, organismos eucariotas, especies invasoras e os cambios estacionais de abundancia
00:04:19

Como se reproducen os polbos? Un vídeo gravado en Cíes retrata o seu ciclo vital

As femias morren tan só unhas semanas despois de que conclúa o seu primeiro e único proceso reprodutivo