Que se espera da evolución de ómicron?

Ao comezo do outono, e cunha alta porcentaxe da poboación española vacinada, contemplabamos con esperanza a baixa incidencia acumulada de infección co SARS-CoV-2 no noso país. Os máis optimistas pensaban que a pandemia estaba a chegar ao seu fin. Pero en realidade, só nos estaba a dar un respiro. Nun mes (do 16 de novembro ao 16 de decembro), pasamos de 649 novos casos a 6.034.

Este aumento considerable, que nos pon outra vez de camiño á zona de risco moi alto ou extremo de contaxio, coincide coa aparición no taboleiro de xogo dunha nova variante.

Publicidade

A B.1.1.529 foi declarada como preocupante a finais de novembro e con alcume de planeta de extraterrestres ansiosos por conquistar a terra: ómicron. Dita coincidencia entre rebrotes e a nova variante, é casual ou está provocada por esta nova variante?

A importancia dunha terceira dose

É unha característica común en moitos patóxenos, e en particular nos virus respiratorios, ir acumulando mutacións que permitan boicotear ao sistema inmunitario. Vólvense cada vez máis infecciosos e transmisibles.

Este é o camiño que algúns patóxenos zoonóticos (que se transmiten dun animal ao humano) “deben percorrer” para converterse en virus endóxeno que nos acompañe para sempre.

Ómicron presenta múltiples mutacións na proteína da espícula (S), a chave que abre a porta das células do noso corpo. Estas mutacións, por unha banda, facilitarían a infección e, por outro, evadirían o seu recoñecemento polos anticorpos. Tanto aqueles xerados pola infección con outras variantes como os que obtivemos grazas ás vacinas.

Como calquera virus, e máis aínda aqueles con ARN como material xenético, o SARS-CoV-2 muta con frecuencia. As vacinas contra este virus baseáronse na proteína S da variante orixinal do virus e, por tanto, non posúen as mutacións presentes nestas novas variantes.

Doutra banda, ao ser un virus respiratorio, accede ao noso organismo a través das mucosas, onde só pode ser neutralizado por un tipo especial de anticorpos, as inmunoglobulinas A. As vacinas administráronsenos por vía intramuscular, o que non adoita favorecer que xeremos anticorpos nas mucosas.

A iso hai que sumarlle o feito de que os niveis de anticorpos tenden a decaer co tempo, salvo que nos infectemos ou nos vacinemos de novo. Por iso é polo que se estea convocando a recibir unha terceira dose de vacina, que parece solucionar dalgunha maneira os problemas de escape que expón a variante ómicron.

En definitiva, e así se nos comunicou desde un principio: as persoas vacinadas podemos infectarnos e contaxiar, por iso debemos seguir usando máscaras e cumprindo coas normas de distanciamento.

Non é sorprendente que as persoas vacinadas se contaxien

A principal vantaxe que nos proporciona estar vacinados é evitar que suframos unha patoloxía severa que requira de hospitalización, previndo así un posible desenlace fatal. Pero non hai que esquecer que a protección fronte a un patóxeno non só depende dos anticorpos, tamén temos unha inmunidade celular.

Afortunadamente, os cambios asociados á variante ómicron non afectarían o recoñecemento por parte dos linfocitos T asasinos. Agora ben, temos que considerar que os linfocitos T non neutralizan os virus, non poden recoñecelos. Estes recoñecen as células unha vez xa están infectadas.

Por iso, non é do todo sorprendente o que estamos a empezar a ver na nosa contorna, que moitas persoas están a infectarse a pesar de estar vacinadas.

Máis contagios e menos hospitalizacións, por agora

Que podemos esperar a partir de agora? É a pregunta do millón pero necesitamos que pase un tempo para coñecer se a maior propagación da variante ómicron se correlaciona cun incremento de ingresos hospitalarios na poboación vacinada en comparación á non vacinada.

Os datos que se foron obtendo en Sudáfrica e Dinamarca e a proxección da evolución en Reino Unido son parciais e contraditorios. Os datos que nos chegan de Sudáfrica (o primeiro país onde se identificou a variante) fálannos dunha alta contaxiosidade. Pero que non parecen conducir a un aumento proporcional nos ingresos hospitalarios ou os falecementos por Covid-19.

Os datos obtidos en Dinamarca e en Reino Unido non mostran evidencias que indiquen que teña unha gravidade menor que delta. Ademais, dous datos moi preliminares suxiren que ómicron se multiplica 70 veces máis rápido que delta e parece preferir as células dos bronquios, en lugar das células de pulmón. Isto pode traducirse en que evoluciona máis rápido e con menor patoloxía.

A cuestión loxística dificultaría a adaptación das vacinas

No peor dos casos, se as vacinas perden por completo a súa eficacia, poderían ser modificadas para adaptarse a esta nova variante. A xeración destas vacinas baséase en técnicas de enxeñería xenética e modificar a secuencia que codifica para a proteína S nas diferentes vacinas autorizadas pola EMA sería relativamente sinxelo.

O maior problema probablemente sería a nivel loxístico, a súa produción a gran escala. O prazo que estableceron algunhas compañías para entregar doses coa vacina adaptada á nova variante é duns 100 días.

Con todo, a variante ómicron ten 32 mutacións na proteína S, polo que quizá sería necesario avaliar a seguridade da vacina actualizada antes da súa comercialización.

Moi probablemente, as doses de recordo axudarannos a controlar esta nova variante. E, quizais, será necesario adaptar as vacinas a esta ou outras novas variantes. Con todo iso, debemos seguir confiando na vacinación, que non evitará que nos infectemos, pero si reducirá as probabilidades e minimizará a patoloxía que desenvolvamos.

*Salvador Iborra Martín é docente e investigador en Inmunoloxía e Infección na Universidad Complutense de Madrid.

A versión orixinal deste artigo foi publicada na páxina web da Unidad de Cultura Científica da OTRI da Universidad Complutense de Madrid.

Cláusula de divulgación: Salvador Iborra Martín recibe fondos do Ministerio Español de Ciencia e Innovación (MICINN).