*Un artigo de

Ver como se comporta unha persoa bébeda pode resultarnos rechamante, ou mesmo gracioso: non coordina os seus movementos, súa sen control, maréase e di cousas sen sentido. Imaxinemos esta situación cada día. Con problemas engadidos de concentración, atención e memoria. Sen ser capaz de parar de beber, a pesar de ser moi consciente dos síntomas que vai experimentar. E que cada día se converta nunha loita constante por conseguir beber alcol. Pois esa é a vida dun alcohólico. E non, non é nada divertido.

Publicidade

Segundo o último informe da Organización Mundial da Saúde (OMS), máis de 280 millóns de persoas no mundo sofren algún problema co alcol. O 5 % de todas as mortes débense ao consumo desta substancia, sendo Europa a rexión máis prexudicada. O preocupante é que estas cifras non paran de subir, especialmente entre os máis novos, como consecuencia do coñecido “botellón” ou consumo por atracón. Máis aló da adición, beber alcol aumenta o risco de desenvolver enfermidades físicas e mentais, como ansiedade e depresión.

O illamento por coronavirus pisou forte

A pandemia por coronavirus supuxo un desafío para todos nós, e non todas as persoas fixeron fronte a este virus e as súas consecuencias da mesma maneira. A algúns deulles por enfornar pan, outros probaron a converterse nos perruqueiros da familia e houbo tamén quen se refuxiou no alcol.

O medo polo que estaba a ocorrer, as dúbidas, a tristeza por non ver a familiares e amigos, ter máis tempo libre e realizar menos actividade física cambiou a forma de beber alcol. Bebeuse e abusouse máis desta substancia. E quen tiña problemas co alcol con anterioridade viron como se agravaba a súa situación.

O bucle abstinencia-recaídas

Cando a persoa dependente do alcol tenta interromper o seu consumo, pasa por unha fase de abstinencia na que o corpo responde con tremores, taquicardia ou ansiedade. Como se evita a aparición destes síntomas? Volvendo beber. E iso fai entrar ás persoas alcohólicas nun bucle infinito.

Agora ben, unha persoa pode superar a abstinencia e, aínda así, recaer na bebida pasado un tempo. No alcoholismo son frecuentes as recaídas e recuperacións ao longo da vida. De feito, o 50 % das persoas que sofren alcoholismo recaen na bebida nos primeiros tres meses posteriores ao tratamento da súa adicción.

Os principais motivos polos que se producen estas recaídas son os acontecementos estresantes da vida, volver aos sitios onde se bebía alcol ou probar pequenas cantidades da substancia.

Non hai bares sen alcol

Se queremos que nos sirvan unha copa adoitamos ir a un bar ou a unha discoteca. Iso fai que as luces e a música destes lugares se convertan en sinais que nos animan a consumir alcol.

O noso cerebro está programado para identificar condutas que son beneficiosas para o organismo ou a especie. E unha vez identificadas, xeran unha recompensa química a nivel cerebral, para aumentar a probabilidade de que a conduta se repita no futuro. Isto coñécese como modelo de aprendizaxe operante.

Pois ben, se o aplicamos ao alcohólico, o seu cerebro aprende que un contexto (discoteca) e uns sinais (luces, música) levan a unha recompensa (alcol). Esta recompensa faille sentirse ben (alegría, diversión), polo que vai tentar repetir a conduta (pedirse máis copas), mantendo desta forma a dependencia ao alcol. Por iso se unha persoa quere deixar de beber, o primeiro que se lle adoita recomendar é que evite os lugares, os contextos, onde adoitaba consumir bebidas alcohólicas. Para evitar verse incitada.

Máis aló de evitar a tentación, existen estratexias farmacolóxicas para axudar a romper coa dependencia do alcol. Concretamente existen tres medicamentos que contan coa aprobación da Administración de Drogas e Alimentos dos EE. UU. (FDA) como tratamento para o alcoholismo: disulfiram, acamprosato e naltrexona. A Axencia Europea de Medicamentos (EMA) engadiu a estes tres medicamentos un cuarto: o nalmefeno.

Todos eles utilízanse para tratar os síntomas negativos que aparecen no período de abstinencia ou para reducir o desexo polo alcol. Con todo, non adoitan tolerarse ben, xa sexa polos seus efectos secundarios ou porque non conseguen evitar as recaídas. E iso lévalles a non lograr, en moitos casos, o seu propósito terapéutico. De aí a importancia de seguir buscando novos tratamentos para atallar este problema.

Un novo tratamento para o alcoholismo: galanina (1-15)

No noso grupo de investigación estamos a estudar o efecto dunha molécula chamada galanina (1-15) sobre o consumo de alcol en modelos animais. Para iso utilizamos probas aceptadas para o estudo da procura e motivación polas drogas de abuso en animais de experimentación, concretamente en ratas. Unha destas probas é a autoadministración de substancias.

No noso estudo deseñamos unha caixa de autoadministración para simular un contexto asociado co alcol (como unha discoteca para nós). Isto acompáñase cos sinais que indican a dispoñibilidade da substancia, como a iluminación (para nós, luces de cores e música). E rexistramos o número de condutas que o animal realiza para obter o alcol. Neste caso, pulsar unha panca (o equivalente para pedir unha copa).

E que foi o que observamos? Pois ben, vimos que as ratas ás que se lles administrou galanina (1-15) diminuíron as pulsacións á panca asociada coa entrega de alcol. É dicir, “pediron menos copas”. E se deixaban de “consumir alcol” durante un tempo (abstinencia) e regresaban ao contexto vinculado á entrega de alcol (discoteca), recaían menos (beberon menos alcol).

Asociado para estes efectos, identificamos cambios en áreas cerebrais relacionadas coa adicción a substancias de abuso, é dicir, áreas do sistema de recompensa cerebral.

En conclusión, a galanina (1-15) diminúe a motivación por beber alcol e, ademais, reduce a recaída alcohólica asociada ao contexto en roedores. Un resultado esperanzador, e, aínda que queda un longo camiño por percorrer, poderiamos estar ante unha nova terapia farmacolóxica para as persoas afectadas polo alcoholismo, que non son poucas.

*Noelia Cantero García é investigadora predoctoral no Departamento de Fisioloxía Humana na Facultade de Medicina, Universidade de Málaga; Antonio Flores Burgess é profesor axudante doctor no Departamento de Fisioloxía Humana da Facultade de Medicina, Universidade de Málaga; Carmelo Millón Peñeuela é profesor titular no Departamento de Fisioloxía Humana na Facultade de Medicina, Universidade de Málaga; Juan Pedro Pineda Gómez é investigador predoctoral no Departamento de Fisioloxía Humana da Facultade de Medicina, Universidade de Málaga; Marta Flores Gómez é investigadora predoctoral no Departamento de Fisioloxía Humana da Facultade de Medicina, Universidade de Málaga; e, Zaida Díaz Cabiale é catedrática no Departamento de Fisioloxía Humana da Facultade de Medicina, Universidade de Málaga.

Cláusula de divulgación: Carmelo Millón Peñuela é o investigador principal dos seguintes proxectos de investigación: “Estudo traslacional da participación do fragmento N-terminal de Galanina na dependencia alcólica: novas estratexias terapéuticas e avaliación de biomarcadores en adición”, Conserxería de Saúde e Familia Junta de Andalucía (Ref: PI-0083-2019) e “Illamento social na pandemia de covid-19 e consumo de alcol: combinación Galanina (1-15)-naltrexona como estratexia terapéutica”, Plan Nacional de Drogas, Ministerio de Sanidade (Ref: EXP2022/008766).

Zaida Díaz Cabiale é a investigadora principal dos seguintes proxectos de investigación: “Nova terapia de potenciación: Galanina (1-15) e os inhibidores da recaptación de serotonina para o tratamento da depresión e outros desordes psicóticos”, Ministerio de Ciencia e Innovación. (Ref: PDC2021-121566-I00); “Depresión resistente ao tratamento: unha nova estratexia farmacolóxica utilizando Galanina (1-15)”, Ministerio de Ciencia e Innovación (Ref: PID2020-114392RB-I00) e “Combinación Galanina (1-15)-fluoxetina: nova estratexia de potenciación no tratamento da depresión”, Junta de Andalucía (Ref: P20_00026).

Antonio Flores Burgess, Juan Pedro Pineda Gómez, Marta Flores Gómez e Noelia Canteiro García non reciben salarios, nin exercen labores de consultoría, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes máis aló do posto académico citado.