Os virus precisan entrar nas nosas células para poder reproducirse. Este paso é fundamental e marca o comezo da infección.
No caso da Covid-19, a proteína S ou espícula (do inglés Spike) do SARS-CoV-2, que se atopa na parte externa do virus, é a responsable da entrada do virus na célula.
Por iso, se bloqueamos este primeiro paso, evitariamos a infección. Este é o traballo que fan precisamente os anticorpos anti-proteína S (anti-S): impedir a entrada do virus na célula. De feito, as vacinas contra a Covid-19 están deseñadas para inducir anticorpos protectores deste tipo nas persoas vacinadas. Estes anticorpos denomínanse anticorpos neutralizantes porque impiden (neutralizan) a infección do virus.
Ten máis posibilidade de morrer quen ten menos anticorpos?
Desde o principio da pandemia, observouse que os pacientes con Covid-19 que necesitan coidados críticos producen máis niveis de anticorpos neutralizantes contra o SARS-CoV-2 que os pacientes que sofren formas máis leves da enfermidade.
Isto fixo que algúns investigadores propoñan que os anticorpos contra o SARS-CoV-2 non xogan un papel protector ou mesmo son prexudiciais na enfermidade grave.
Para entender mellor se os anticorpos xogan un papel nestes pacientes, o proxecto CIBERES-UCI-COVID, liderado por investigadores do Instituto de Saúde Carlos III, avaliou a relación entre os niveis dos anticorpos dirixidos contra a proteína S do virus e o prognóstico das pacientes Covid-19 ingresados na UCI.
Os resultados, publicados na revista Journal of Internal Medicine, demostraron que maiores niveis de anticorpos anti-S, tanto de tipo IgG como IgM, asociábanse a ter unhas maiores probabilidades de sobrevivir.
Dito doutro xeito, aqueles pacientes que non son capaces de producir estes anticorpos -ou que producen niveis insuficientes dos mesmos- teñen máis risco de morrer e de facelo antes que os que si os producen.
Poucos anticorpos en pacientes críticos agravan a enfermidade
Ata o de agora pensábase que nin os anticorpos nin o virus xogaban un papel fundamental na Covid-19 severa e que a inflamación esaxerada era a única responsable. Pero os recentes resultados contradín estas ideas.
Os traballos anteriores comparaban pacientes críticos con pacientes máis leves, pero o paciente crítico ten as súas propias características e mecanismos patoxénicos. Por iso, para coñecer que falla nestes pacientes, hai que estudar que ocorre naqueles que non sobreviven á enfermidade con respecto aos que terminan superándoa sendo tamén críticos.
A nova investigación descubriu que os pacientes críticos que presentan niveis baixos de anticorpos anti-S teñen escapes de compoñentes do virus ao sangue (ARN e proteínas). Isto indica que estes anticorpos non son capaces de controlar a replicación do virus.
É certo que os pacientes con Covid-19 severo presentan unha resposta inflamatoria máis marcada que os pacientes ingresados en planta ou que aqueles que non necesitan ingreso.
Con todo, noutro traballo previo publicado na revista Critical Care, demostrouse que tres de cada catro pacientes que ingresan na UCI teñen altos niveis de ARN vírico en sangue, os cales se relacionan directamente cos niveis de mediadores inflamatorios. Isto indicaría que é o virus, replicándose activamente no paciente grave, o que activaría a resposta inflamatoria.
Tomando todos estes datos en conxunto, podemos deducir que a Covid-19 grave débese á incapacidade do sistema inmune para controlar a replicación do SARS-CoV-2
Sería útil aplicar unha terapia de anticorpos?
Tomando todos estes datos en conxunto, podemos deducir que a Covid-19 grave débese á incapacidade do sistema inmune para controlar a replicación do SARS-CoV-2.
A replicación persistente do virus estimula a liberación de mediadores de inflamación como a IL-6 ou a IL-15. Así mesmo, tamén se asocia a marcadores de inmunosupresión como a IL-10 ou a PD-L1.
Por tanto, ademais das terapias que axudan a controlar os niveis excesivos de inflamación, é necesario cortar a replicación incontrolada do virus naqueles pacientes que mostran signos biolóxicos de non poder facelo por si mesmos.
Nestes momentos, unha das terapias que podería axudar a controlar a replicación do SARS-CoV-2 en pacientes críticos son os anticorpos monoclonais anti-S, que son producidos de forma artificial en células B inmortalizadas.
Aínda que os achados recentes procedentes de ensaios clínicos como o RECOVERY británico mostran falta de eficacia destes anticorpos na poboación xeral de pacientes críticos, o estudo liderado polo ISCIII confirma que cando se administran precisamente a aqueles pacientes que non son capaces de producilos, si que producen beneficio clínico. Isto abriría a vía do tratamento personalizado na Covid-19 grave.
* O artigo está asinado por nvestigador do Instituto de Salud Carlos III; Antoni Torres Martí, catedrático de Neumoloxía na Universitat de Barcelona; Ferran Barbé Illa; director territorial de Enfermidades Respiratorias no Hospital Universitario Arnau de Vilanova (Lleida) Isidoro Martínez González, investigador do Instituto de Salud Carlos III; e Jesús Bermejo Martín é investigador principal do grupo BioSepsis no Instituto de Investigación Biomédica de Salamanca (IBSAL).
Cláusula de Divulgación: Antoni Torres Martí recibe fondos de Pfizer, Poliphor, MSD, Jansen OM Pharma; Ferran Barbé Illa recibe fondos de ISCIII; Jesús F Bermejo Martín recibe fondos de Instituto de Salud Carlos III, Canadian Institutes of Health Research; Isidoro Martínez González e Salvador Resino García non reciben salarios, nin exercen labores de consultoría, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.
