Resulta sorprendente que o comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo se observara en máis de 1.500 especies animais, abranguendo unha ampla gama de grupos taxonómicos. Estas especies inclúen desde invertebrados —como insectos, arañas, equinodermos e nematodos— ata vertebrados —como peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos—. Trátase dun fenómeno que desafía as explicacións convencionais da reprodución e expón importantes interrogantes sobre a súa función e evolución no mundo natural.
Quizá por iso atraeu a atención de diversas disciplinas académicas, entre as que se inclúe a zooloxía e a bioloxía evolutiva. O comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo defínese como calquera conduta momentánea, que normalmente se realiza cun membro do sexo oposto, pero que, no seu lugar, diríxese cara a individuos do mesmo sexo. A pesar de non contribuír directamente á reprodución, este tipo de comportamento sexual representa un misterio desde unha perspectiva evolutiva.
O noso grupo de investigación explorou a evolución do comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo en mamíferos nun estudo que acaba de publicarse na revista Nature Communications.
“O comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo parece ser unha tendencia común nos mamíferos”
O comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo parece ser unha tendencia común nos mamíferos. Ata o de agora rexistrouse en aproximadamente o 5% das especies e o 50% das familias, e practícano con similar prevalencia machos e femias.
Segundo os datos dispoñibles, este comportamento non se distribúe aleatoriamente entre as liñaxes de mamíferos, senón que tende a prevalecer máis nalgúns grupos, especialmente nos primates, onde se observou en polo menos 51 especies, desde lémures ata simios.
Nalgunhas especies, este comportamento é ocasional e maniféstase só en circunstancias moi específicas. Con todo, no 40% das especies o comportamento homosexual é unha actividade moderada ou mesmo frecuente durante a tempada de apareamento.
Estes achados espertan preguntas fascinantes sobre a bioloxía e evolución da sexualidade no reino animal.
Unha forma de reforzar relacións sociais
O noso estudo fixo un descubrimento intrigante ao revelar vínculos significativos entre o comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo en mamíferos e os seus patróns de comportamento social.
A nosa análise constatou que as especies que exhiben comportamento social máis desenvolvido, tanto en machos como en femias, teñen unha maior probabilidade de manifestar estas interaccións sexuais entre individuos do mesmo sexo. Estes resultados apoian a hipótese de que esta conduta sexual viuse favorecida evolutivamente como unha forma de establecer, manter e reforzar relacións sociais que poden aumentar os vínculos e a alianza entre membros dun mesmo grupo.
“As especies que exhiben un comportamento social máis desenvolvido teñen maior probabilidade de manifestar estas interaccións sexuais entre individuos do mesmo sexo”
Esta análise comparativa filoxenética tamén achou unha relación entre esta conduta sexual e a violencia intrasexual —entre individuos do mesmo sexo—, pero só no caso dos machos. As especies cuxos machos son máis violentos teñen maior probabilidade de que distos individuos exhiban este comportamento sexual durante algún momento da súa vida.
O estudo suxire, por tanto, que o comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo exhibido por mamíferos non humanos é unha adaptación que desempeña un papel importante no mantemento das relacións sociais en ambos os sexos e a mitigación dos conflitos principalmente entre machos.
Coidado con extrapolar a seres humanos
En calquera caso, salientamos a necesidade de cautela, xa que estas asociacións poderían deberse a outros factores. Ademais, os resultados non exclúen outras hipóteses sobre a evolución do comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo, que requiren máis investigación.
Tamén é importante sinalar que os resultados non deben utilizarse para explicar a evolución da orientación sexual nos seres humanos. Isto é debido a que o estudo se centrou no comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo definido como cortexo a curto prazo ou interaccións de apareamento, en lugar de como unha preferencia sexual máis permanente.
Por último, debemos ter en conta que o comportamento sexual só se estudou detidamente nunha minoría de especies de mamíferos. Isto implica que a nosa comprensión da evolución do comportamento sexual entre individuos do mesmo sexo nos mamíferos podería cambiar a medida que se investiguen máis especies no futuro.
*José María Gómez Reyes é profesor da Estación Experimental de Zonas Áridas (EEZA-CSIC). Adela González Megías é investigadora da Universidade de Granada. Miguel Verdú é investigador da Universitat de València.
Cláusula de divulgación: As persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado anteriormente.
