Xoves 28 Marzo 2024

Cando debemos preocuparnos pola aparición de lunares?

* Un artigo de

Cada ano, cando chegan o verán, os días longos, a vida ao aire libre e as horas na praia, xorde un tema recorrente: a protección solar e os lunares. Tampouco quedan fóra do diálogo aquelas manchas que parecen ser lunares pero que, en realidade, non o son.

Publicidade

Os lunares (nevus melanocíticos) son lesións cutáneas benignas moi frecuentes. Non adoitan estar presentes ao nacer, aínda que é posible (nevus melanocíticos conxénitos), e outros van aparecendo ao longo da vida (nevus melanocítios adquiridos).

Estes son os tumores cutáneos máis comúns nas persoas de raza branca. Calcúlase que toda a poboación ten como media uns 20 lunares, que poden asentarse en calquera parte da pel.

Por que aparecen os lunares?

Os lunares xorden das células que fabrican o pigmento que dá cor á nosa pel (e que aumenta cando nos bronceamos). Este pigmento denomínase melanina e as células que o producen chámanse melanocitos. De aí o nome de nevus melanocíticos e a súa cor, na gama do marrón.

Adoitan aparecer, polo xeral, na primeira década da vida (cara aos 4 anos). Posteriormente, aumentan en número ata os 35 ou 40 anos e a maioría desaparecen espontánea e paulatinamente a partir dos sesenta anos.

Maniféstanse como lesións planas ou con certo volume, de menos de 1 centímetro de diámetro (ás veces poucos milímetros), dun só ton de marrón (ou como máximo dous tons), de forma redondeada e bordos regulares. Mantéñense durante anos sen apenas cambios e adoitan ser múltiples.

Co paso do tempo, algunhas destas lesións fanse máis avultadas, perden a cor escura e poden confundirse con verrugas, pero son simplemente lunares que maduraron. Ao tacto son de consistencia elástica, como de goma.

A causa da súa aparición non se coñece con exactitude pero o principal factor favorecedor é a exposición ao sol na infancia e a adolescencia. Ademais, parece existir unha certa predisposición xenética, con frecuencia familiar.

Lunares benignos ou melanomas?

O problema dos lunares, independentemente de que os consideremos estéticos ou non (lembremos que moitos poemas e cancións inspíranse neles) é que moi ocasionalmente poden dexenerar a cancro de pel, é dicir, poden malignizar.

O cancro de pel que deriva dos melanocitos denomínase melanoma. Este pode aparecer sobre un lunar previo ou sobre pel normal. Cando o melanoma é moi pequeno, aínda que apareza sobre pel sa, tamén pode parecer un lunar.

E aquí xorde o problema: como identificamos se un lunar derivou en melanoma ou se unha lesión pigmentada nova, que parece un lunar, é en realidade un melanoma?

É importante distinguir na nosa pel entre lunar e melanoma. Se sospeitamos que temos un melanoma en etapas moi iniciais do seu desenvolvemento e consultamos ao médico con celeridade, o cancro seguramente se poderá curar completamente cunha intervención cirúrxica sinxela.

Con todo, se o momento do diagnóstico se retarda, é posible que a intervención cirúrxica non sexa suficiente. Nestes casos, o melanoma pode chegar a espallarse cara a outros órganos (producir metástases) e poñer a nosa vida en perigo.

E as pencas?

Pola súa banda, as pencas (efélides na linguaxe medico) son distintas dos lunares. Teñen o aspecto de manchas (totalmente planas) marrón claro, de poucos milímetros, numerosas e agrupadas, que se escurecen no verán.

Aínda que podemos velas nos brazos ou a parte alta de costas, a localización máis habitual está nas fazulas. Prodúcense con máis frecuencia en individuos de pel clara e pelo claro ou roxo. As pencas non dexeneran a melanoma, pero si son un sinal de que a persoa que as ten posúe unha pel que se defende mal da luz do sol.

Lembremos que o tipo de pel hérdase. Por iso, tanto na aparición de lunares como de pencas interveñen dous grandes factores: a predisposición xenética e a ambiental (a exposición á luz solar).

Sinais para identificar un posible melanoma

Por iso, para poder identificalos e previr unha enfermidade grave, hai métodos ao alcance de todos nós. O máis coñecido é o da regra do ABCD-E, que os dermatólogos repetimos cada primavera. Esta regra axuda a identificar lesións pigmentadas sospeitosas de melanoma.

Dita sigla lembra os conceptos de asimetría (A), bordos irregulares (B), policromía ou varias cores (C), diámetro maior de 6 mm (D) e crecemento ou enlargement (E). Cando falamos de varias cores temos que pensar en negro, marrón escuro e marrón claro, azul ou gris, branco e diversos tons de vermello, que poden ir desde o rosa ata o granate.

Unha lesión de ton negro moi intenso, como alcatrán, non se adoita ver en lunares normais. Tamén son especialmente rechamantes as zonas brancas, azuis, grises e vermellas dentro dunha lesión pigmentada. Atopar tres destas cores nunha mesma lesión é sospeitoso. Cando se poden identificar cinco vólvese moi sospeitoso.

Doutra banda, deben terse en consideración tamén diversos signos e síntomas de alarma, como os cambios no tamaño, forma ou cor dunha lesión pigmentada previa, o desenvolvemento de áreas ulceradas, costras ou sangrado e a presenza de escozor ou proído.

En ocasións, algúns melanomas non teñen varias cores nin son asimétricos. Por iso, os cambios evolutivos de crecemento rápido son moi importantes para empezar a ter sospeitas.

Outro elemento diagnóstico introducido máis recentemente é o signo do “patiño feo”. Refírese á aparición dunha lesión pigmentada que chama a atención por ser distinta ao resto de lunares do mesmo individuo.

É común ter que acudir ao médico por este motivo?

A media de idade dos pacientes con melanoma sitúase entre os 50 e 60 anos e cada vez aumenta máis en persoas de maior idade.

De feito, é un dos cancros cuxa frecuencia está a aumentar máis en todo o mundo. Probablemente, polos cambios nos hábitos de exposición solar das xeracións nadas a principios e mediados do século XX.

Con todo, os dermatólogos atendemos con frecuencia consultas sobre lunares nos nenos. Pero o melanoma nos nenos é rarísimo. Nesa idade, o importante é realizar e educar nunha boa protección solar.

A pesar de todo, non hai que obsesionarse cos lunares. Tenos todo o mundo e só uns poucos chegan a transformarse en melanoma. Calcúlase que o risco estimado acumulado ata os oitenta anos de que un lunar concreto se transforme en melanoma é do 0,03 % entre os homes e 0,009 % entre as mulleres.

Pero lembremos que se ten esa mala sorte, cómpre chegar a tempo. Por iso, se ten antecedentes de melanoma na familia próxima, os seus lunares son moi numerosos (máis de 100) ou se dá algunha dos sinais anteriores, é mellor consultar ao médico.


* Rosa Mª Martí Laborda é catedrática de Dermatoloxía na Universitat de Lleida.

Cláusula de divulgación: a autora recibe fondos de: ISCIII/FEDER “Una manera de hacer Europa” (PI1500711, PI18/00573, CIBERONC-CB16/12/00231), Fundació la Marató de TV3 (FMTV 201331-31), AECC.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

‘Skincare’, cuestión de saúde? : “Hai que diferenciar entre dermatoloxía e cosmética"

O experto Juan García Gavín apunta que aínda unha gran parte da poboación cre que o coidado da pel provén do mero interés estético

Un fármaco aplicado en doenzas cardíacas podería mellorar a eficacia das terapias fronte ao melanoma

Un estudo demostrou que o medicamento ranolazina podería ofrecer unha alternativa terapéutica para tratar o tipo de cancro de pel máis letal

O bronceado protexe do sol, as cremas non caducan e outros mitos arredor dos protectores solares

Os expertos da pel insisten en que todas as persoas, independentemente do seu ton, deben aplicarse estes produtos durante todo o ano

Alerta por un gromo de tiña en salóns de peiteado de toda España

Un equipo de dermatólogos detecta un aumento de casos no coiro cabeludo de adolescentes que cortan o pelo con degradado ou rasurado