Están a mesturarse cifras e conceptos que poden confundir, pero o resumo en realidade é sinxelo: vacinémonos canto antes con calquera das vacinas aprobadas, porque as tres son seguras e eficaces. A experiencia acumulada tras máis de 200 millóns de doses no mundo é moi positiva.
Dispoñemos de tres vacinas fronte á covid-19 en España, dúas baseadas en tecnoloxía de ácidos nucleicos (Pfizer-BioNTech e Moderna) e outra que utiliza un vector viral (Oxford- Astra Zeneca), que inclúen o mesmo antíxeno, a denominada proteína S ou espicular, a pegada dactilar que o noso organismo debe aprender a recoñecer e neutralizar, por se algún día se enfrontase ao virus de verdade.
Non temos, con todo, datos que permitan a comparación directa destas vacinas. As cifras de eficacia vacinal das que se fala —ese 9 5%, 94 % e 70 % respectivamente—, non se poden comparar directamente. Cada vacina estudouse nun lugar e nun momento, cunha poboación e unhas cepas circulantes distintas, e mesmo os estudos en cuestión aínda non concluíron.
Fixéronse análises intermedias no momento que se cumprían os requisitos mínimos para poder ser avaliados polas axencias reguladoras e obter unha autorización de utilización de emerxencia. Por tanto, non podemos establecer que as tres vacinas sexan mellores ou peores en termos de eficacia, porque as cifras deses estudos non son comparables directamente entre si.
Pero mesmo se o facemos, que insisto en que non debemos, desde un punto de vista matemático non é posible afirmar que realmente eses valores sexan distintos, cando consideramos os seus intervalos de confianza. O intervalo de confianza ao 95 % é o rango de valores entre os que se atoparía a eficacia da vacina 95 de cada 100 veces que se repetise o estudo. E eses intervalos se solapan entre as tres vacinas.
Ademais, os ensaios clínicos aínda non concluíron, polo que cando se vaian acumulando novos casos entre os vacinados ou os que recibiron placebo, esas cifras de eficacia, e os seus intervalos, van vivir modificacións. O exemplo máis recente é o da última análise da vacina de Oxford-AstraZeneca, no que a estimación da eficacia subiu do 59 ao 70 % —ata o 80 % se o intervalo entre dose é de 12 semanas—, ao incluír os datos acumulados nun só mes adicional do estudo.
As molestias normais
A experiencia acumulada tras máis de 200 millóns de doses no mundo é moi positiva e reafirma o perfil de seguridade que se observaba xa nos ensaios clínicos, e que se resume nas habituais molestias asociadas á vacinación, máis frecuentes quizais que con outras vacinas habituais no adulto, como a gripe ou o neumococo, pero igualmente benignas, transitorias e autolimitadas.
Doutra banda, aínda que a eficacia que medimos no ensaio clínico non ten por que coincidir coa eficacia no mundo real —o que denominamos efectividade—, os datos preliminares da súa aplicación a gran escala son moi positivos, corroborando tamén as elevadas cifras de eficacia observadas nos ensaios clínicos.
Por que non todas para calquera idade?
O límite superior de idade para o uso da vacina de Oxford-AstraZeneca xerou receos comprensibles e certamente difíciles de emendar, porque aínda que non haxa motivo para alarmarse, a explicación non é sinxela. Estas decisións atenden ás necesidades de cada país, e a dispoñibilidade de dose doutras vacinas, que permiten establecer estratexias de priorización interna dunhas vacinas sobre outras. Son accións temporais, e obedecen simplemente a que aínda non se dispón da estimación de eficacia para o tramo de idade máis avanzado, e que hai outras vacinas no noso país que xa dispoñen desa información.
E por que non temos eses resultados aínda? Pois podería deberse, entre outros factores, a que aínda non pasou o tempo suficiente, á menor proporción de pacientes de idade avanzada incluídos no estudo, ou a unha maior sobreprotección dos participantes con estas idades e que por tanto non se acumularon aínda os casos necesarios para poder calcular a eficacia nese tramo de idade.
Con todo, os datos xa publicados de resposta inmune apuntan a que non debería haber diferenzas de eficacia clínica nas persoas maiores. De feito, nin a OMS, nin a Axencia Europea do Medicamento, do mesmo xeito que Reino Unido, estableceron límite algún na idade superior de uso da vacina de Oxford-AstraZeneca.
E as variantes?
Tamén se está a falar dun funcionamento diferente de cada unha destas vacinas en función das novas variantes xenéticas do SARS-CoV-2, e en particular, de que a vacina de Oxford-AstraZeneca, non protexe fronte á variante denominada “surafricana”.
A realidade é que as tres vacinas dispoñibles xa achegaron datos a este respecto, que de novo non poden compararse. As vacinas de ARNm mostraron estudos só de laboratorio nos que se ve certo grao de interferencia na capacidade defensiva das súas vacinas, en especial para a variante surafricana.
No caso de Oxford-AstraZeneca, van máis aló, e realizan un ensaio clínico pequeno en Sudáfrica, no que observan que a vacina non é capaz de previr formas leves-moderadas da enfermidade producida por esta variante surafricana. Isto non significa que a vacina non siga protexendo fronte ás formas graves de enfermidade, as que condicionan hospitalización e a morte.
E tampouco sabemos cal sería o comportamento das vacinas de ARNm nun ensaio clínico con esta mesma variante. En calquera caso, é necesario tranquilizar á poboación, porque aínda que as variantes aprendan a esquivar a resposta defensiva das vacinas, isto non vai acontecer repentinamente, en plan “todo ou nada”, senón que será un proceso progresivo, que estamos a vixiar desde o primeiro día. Se fomos capaces de desenvolver vacinas en menos dun ano, adaptalas e actualizalas ás novas variantes xenéticas do virus cando sexa necesario, debería levar moito menos tempo.
As tres vacinas dispoñibles en España fronte á Covid-19, son distintas en canto ao tipo de vacina, a pauta vacunal, e as idades de uso aprobadas, pero teñen en común un bo perfil de seguridade e unha excelente eficacia, que se está corroborando cos datos que se empezan a acumular da súa aplicación a gran escala no mundo.
Non esquezamos que desde a Organización Mundial da Saúde se establecía como obxectivo unha eficacia mínima do 50 %, amplamente superada polas tres vacúas, e que de feito é próxima ao 100 % cando falamos do verdadeiramente importante: evitar as formas graves de Covid-19, aquelas que condicionan hospitalización e morte.
*Federico Martinón-Torres é Xefe do Servizo de Pediatría do Hospital Clínico Universitario de Santiago, coordinador do Centro Colaborador da OMS en Seguridade Vacinal de Santiago de Compostela e membro do comité asesor de vacinas OMS-Europa.
Ben, ben, ben… así que son todas iguais! E eu que me vacinei coa de Astra Zeneca confiando no que decían estes doutores!!!
Fermín, Fermín que pillo es!!