O sol volveu e con el unha infinidade de pequenos problemas cutáneos. Sen chegar ás queimaduras solares, o encontro da nosa pel cos raios ultravioleta (UV) do espectro solar (UVA, UVB e UVC) pode dar lugar a diversas reaccións antiestéticas, a maioría das veces benignas, pero ás veces incapacitantes.
Trátase das chamadas “alerxias solares” en sentido amplo, ou fotodermatose, que inclúen a lucites, xa sexa benigna (frecuente) ou polimorfa (máis rara), a urticaria solar e as reaccións de fotosensibilización.
Prodúcense con maior frecuencia en zonas da pel que non adoitan estar moi expostas ou que non o estiveron durante algún tempo (por exemplo, despois do inverno): o escote, o lombo, os ombreiros, pero non na cara.
Esta fotosensibilidade pode manifestarse de diversas formas: como grans, pequenas bochas ou manchas vermellas, irritación e/ou unha sensación de proído máis ou menos virulenta (prurito).
O seu aspecto, intensidade e persistencia varían segundo o individuo e o tipo de alerxia: as lucites de verán adoptan a forma de pequenos grans, a súa “versión” polimorfa provoca lesións vermellas máis grandes (con pápulas…). A urticaria provoca unha sensación de queimadura nas lesións edematosas, pero desaparece nun día.
Na maioría dos casos, con todo, os síntomas desaparecen espontaneamente, sobre todo co bronceado. No caso da queimadura solar polimorfa, pode tardar varias semanas.
Poden verse afectados todos os tipos de pel. Calcúlase que entre o 10% e o 20% da poboación francesa está afectada por queimaduras solares estivais. Estas danse máis en mulleres novas de 20 a 30 anos (90% dos casos), o que non significa que os homes estean exentos. Por último, ter a pel clara aumenta o risco de verse afectado.
Múltiples causas posibles
Non sempre se coñece a causa exacta, pero as fotodermatoses son unha reacción inflamatoria anormal da pel á luz.
Crese que algunhas delas, como a urticaria, son o resultado dunha reacción das células inmunitarias da pel. En resposta á exposición á radiación UV, as células inmunitarias, en particular os mastocitos e os basófilos (ambos membros da familia dos glóbulos brancos), poden liberar histamina, que é un dos principais mediadores das respostas alérxicas.
A histamina é unha molécula de sinalización do sistema inmunitario con propiedades inflamatorias. Provoca unha dilatación dos pequenos vasos sanguíneos responsables do avermellado cutáneo que aparece. A histamina tamén pode provocar un aumento da liberación de auga dos vasos, o que dá lugar a un edema local. Ademais, actúa sobre as terminacións nerviosas e provoca o proído asociado ás alerxias.
Noutros casos, como as reaccións de fotosensibilización, a alerxia está causada por unha reacción química entre a exposición ao sol e un produto aplicado sobre a pel (perfume, cosméticos etc.)/ etc.) ou un medicamento oral (antibiótico, diurético, antifúnxico etc.), que fai que o produto sexa sensibilizante.
Non toda a luz solar é igual
O sol emite diferentes tipos de raios UV: UVA, UVB e UVC. Os raios UVC non penetran na atmosfera porque os detén a capa de ozono. Só pasan os B e, sobre todo, os A (95%).
Os UVB son os responsables das queimaduras solares e do bronceado. Non penetran máis aló das capas superficiais da pel, a diferenza dos UVA que poden alcanzar as capas máis profundas. Por iso, os danos causados polos UVB son especialmente pronunciados nas persoas de pel clara, pero os UVA son prexudiciais para todos os tipos de pel, incluídas as máis escuras. Poden afectar á permeabilidade dos vasos sanguíneos inducindo unha vasodilatación local, debida en gran parte á acción da histamina.
A maioría dos protectores solares protexen contra os UVB, pero só parcialmente contra os UVA, cuxo efecto nocivo é acumulativo. Así que elixa o seu protector solar con coidado. Coidado, as cabinas de bronceado tamén poden provocar queimaduras solares!
Como reaccionar?
Para deter os síntomas, non hai ningún misterio, hai que deixar de expoñerse ao sol: poñéndose á sombra, protexendo a pel con roupa, utilizando unha crema solar adecuada e, no caso da fotosensibilización, hai que evitar os alérxenos coñecidos.
Ás veces os síntomas persisten ou son máis graves. Neste caso, poden requirir intervención farmacolóxica para alivialos. Os tratamentos suxeridos inclúen aplicacións tópicas de cremas calmantes para os casos leves ou corticosteroides e antihistamínicos orais que bloquean os efectos da histamina e a inflamación.
Tamén se pode favorecer un enfoque preventivo previo. Por exemplo, expoñendo progresivamente a pel ao sol para que se afaga á radiación UV, evitando as horas máis agresivas (entre as 10:00 e as 16:00 horas), tomando complementos alimenticios como betacarotenoides (precursor da vitamina A, con propiedades fotoprotectoras) ou utilizando un tratamento a base de ácido paraaminobenzoico. En caso de lucite polimorfa, poden prescribirse previamente antimaláricos sintéticos (tipo Plaquenil).
*Corine Bertolotto é directora de investigación do equipo de Bioloxía e Patoloxías dos melanocitos do Centro Mediterráneo de Medicina Molecular da Universidade da Costa Azul.
Cláusula de divulgación: Corine Bertolotto non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúa accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
*Este artigo foi publicado orixinalmente en francés.
