Únete á nosa canle de Whatsapp
É como un zunido, un asubío, unha chicharra, a antiga carta de axuste de televisión ou o vapor que escapa dunha pota a presión. Moitas persoas experimentan algunha vez este son nun ou en ambos oídos, ou mesmo dentro da cabeza, sen que haxa fonte exterior que o xere. Denominado acúfeno ou tinnitus, adoita remitir transcorrido un certo tempo, pero non sempre desaparece.
De feito, calcúlase que o 1% da poboación o sofre de maneira permanente. Os acúfenos producen inicialmente sorpresa, despois molestia ou irritabilidade e, en numerosas ocasións, ansiedade, estrés ou depresión. En definitiva, minguan considerablemente a calidade de vida de quen os padece.
Aínda que teñen unha orixe moi variable, acéptase que xorden cando a parte neural do sistema auditivo (desde o nervio auditivo ata a cortiza auditiva) trata de compensar un déficit de actividade da parte periférica (os oídos externo, medio e externo). Dita deficiencia pode estar causada por unha perda de audición a algunhas frecuencias.
Xeralmente, non producen dor, nin teñen unha intensidade excesivamente alta. Por exemplo, o 85% dos 1.422 pacientes incluídos na base de datos da Universidade de Oregón notificaron un nivel de sensación (intensidade por encima do seu limiar de audición) inferior a 9 decibeis. E con todo, as persoas afectadas experimentan un sufrimento emocional profundo.
Onde se orixina o sufrimento emocional?
O noso sistema auditivo ten conexións con varias estruturas do cerebro, fundamentalmente co sistema límbico, que regula as emocións. Cando o acúfeno o activa, desencadea unha serie de reaccións emocionais negativas. Prodúcese entón un círculo vicioso entre o sinal auditivo e ditas reaccións emocionais.
O zunido xera as alteracións, que á súa vez incrementan o zunido, e así sucesivamente. Sábese que o principal problema é a exacerbación deste circuíto entre o sinal auditivo e o sistema límbico. Por tanto, pódese axudar os pacientes mediante tratamentos dirixidos a desactivalo.
Entón, pódese tratar?
Como se sinalou máis arriba, da orde do 1% da poboación sofre de acúfeno severo. É dicir, habería uns 80 millóns de persoas no mundo con este trastorno. E a pesar da súa alta incidencia, e do esforzo realizado pola investigación neste campo, non existe aínda ningún medicamento para curalo.
Afortunadamente, propuxéronse moitas terapias que poden aliviar o sufrimento emocional asociado ao acúfeno. As que mellor funcionan combinan os tratamentos sonoros, que tratan de diminuír o zunido, co consello terapéutico, que busca desactivar as reaccións negativas desencadeadas polo trastorno.
Como se mide a súa gravidade?
Antes de iniciar unha terapia, o habitual é avaliar a repercusión do acúfeno na calidade de vida do paciente. Utilízanse uns cuestionarios e escalas para valorar a angustia e o malestar que xera, así como a súa interferencia co sono e a concentración. Tamén se usan para avaliar a eficacia do tratamento, comparando o resultado do cuestionario antes e despois do mesmo.
Actualmente disponse dunha gran variedade de test que valoran o grao de severidade en función das respostas. O Inventario de Incapacidade do Acúfeno (THI) é o máis empregado.
Terapias sonoras
Os tratamentos sonoros tratan de deseñar uns ambientes acústicos para compensar a actividade perdida no sistema auditivo periférico ou para amplificar o ambiente sonoro nos rangos de frecuencias perdidas. Lévanse a cabo mediante audífonos, implantes cocleares ou algún dispositivo que xere son.
Estas terapias aplícanse para modificar o procesamento do sinal auditivo a nivel subconsciente: os cambios neurais inducidos polo estímulo sonoro promoven a habituación á percepción do acúfeno. Así diminúe a intensidade da actividade neural aberrante inducida polo zunido no sistema auditivo, así como as relacionadas co sistema límbico.
Ambiente Acústico Enriquecido
No noso grupo do CSIC temos en curso un estudo clínico para avaliar a eficacia dun destes tratamentos: o chamado Ambiente Acústico Enriquecido.
Consiste nun estímulo sonoro secuencial ou continuo que compensa as perdas de audición do suxeito, consideradas como un dos máis importantes disparadores do acúfeno. Mentres que o audio secuencial consiste nunha serie de tons de frecuencia aleatoria e amplitude proporcional á perda auditiva a esa frecuencia, o estímulo continuo é un ruído de banda ancha con espectro similar á audiometría de cada oído.
Dos 83 pacientes que finalizaron ata o de agora este tratamento de catro meses, 80 conseguiron unha mellora clinicamente significativa, medida como unha baixada media de 23 puntos do seu THI.
Dos resultados do noso estudo concluímos que a terapia de Ambiente Acústico Enriquecido é capaz de aliviar o sufrimento emocional dos pacientes. Cando finalizan a terapia, comentan que “aínda que os acúfenos non desapareceron, están baixos e durante a maior parte do día non lles prestan atención”; que “se atopan moito mellor e conviven co ruído sen que interfira demasiado na súa vida”; ou que experimentaron “unha gran melloría, sobre todo na percepción do acúfeno e a tolerancia ao mesmo”.
*Pedro Cobo Parra e María Cuesta Ruiz son investigadores científicos no Instituto de Tecnoloxías Físicas e da Información Leonardo Torres Quevedo (ITEFI-CSIC).
Cláusula de divulgación: As persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado anteriormente.
