Os cans teñen dez veces máis receptores olfactivos que os humanos, polo que son sensibles a certos químicos indetectables para as persoas. Grazas a esta capacidade, poden cheirar compostos asociados á hipoglucemia en pacientes con diabetes, á malaria e a certos tipos de cancro.

Ademais de ser os mellores amigos do home, os cans representan unha gran axuda en investigación grazas ao seu olfacto. Aínda que a súa labor na detección de drogas é a máis coñecida, varios estudos demostraron a utilidade do seu potente nariz noutro campo: o do medicamento.

Os cans teñen dez veces máis receptores olfactivos que os humanos

Un dos que probaron a súa habilidade no diagnóstico de problemas de saúde é Magic, un labrador adestrado por membros da organización sen ánimo de lucro Medical Detection Dogs. Os responsables desta institución británica conseguiron que o can sexa capaz de detectar as baixadas de azucre en sangue da súa dona, Claire Pesterfields, que padece diabetes tipo 1.

Pero que cheira exactamente o can? Tras coñecer casos como o de Magic, un equipo de científicos da Universidade de Cambridge decidiu estudar se os cambios nos niveis sanguíneos de glicosa provocaban algunha variación na composición química do alento.

Probaron a súa hipótese no laboratorio: diminuíron progresivamente e de maneira controlada a cantidade de azucre no organismo de oito mulleres que tiñan diabetes tipo 1. Utilizaron a espectrometría de masas -un método para determinar a composición química dunha mostra- para detectar flutuacións nas moléculas presentes no aire que exhalaban.

“Os cans detectives non necesitan traballar nun laboratorio”

Os resultados, que publicaron en Diabetes Care, revelaron que a concentración de isopreno (un composto orgánico presente de maneira natural no alento) aumentaba considerablemente en situación de hipoglucemia e, nalgúns casos, chegaba mesmo a duplicarse. Aínda que a súa presenza é completamente normal, non se coñece ben a súa orixe, nin a razón desta variación.

En vista dos datos, os científicos suxiren o deseño de novas probas e detectores que midan a cantidade do químico en sangue e así estimar o risco no que se atopa un paciente. Con todo, como ben demostra a habilidade de Magic, hai unha alternativa: a pesar de que os humanos non poden detectar o isopreno, o olfacto canino si é sensible a esta substancia.

Ademais de coa diabetes, un grupo de científicos da London School of Hygiene and Tropical Medicine xa proba a eficacia do potente olfacto canino para identificar certos químicos asociados coa malaria. Fano grazas ao financiamento da Fundación de Bill e Melinda Gates e o apoio da Universidade de Durham, o Consello de Investigación Médica de Gambia e a ONG Medical Detection Dogs.

O seu obxectivo é adestrar aos cans a partir de mostras de ouriños e suor de centos de nenos gambianos. Algúns padecen a enfermidade e outros non, de xeito que os animais aprenderán a distinguir os fluídos corporais daqueles que están infectados.

“Os cans detectives non necesitan un laboratorio, poden transportarse doadamente, son baratos e poden analizar moitas mostras”, asegura James Logan, un dos investigadores do centro británico implicados no proxecto.

Frankie acertou co 88% do diagnósticos de cancro de tiroides

Na procura de novos métodos de detección do cancro menos invasivos e traumáticos tamén entran en xogo os cans. Os animais como a Border Collie Yuka son capaces de identificar e detectar os compostos orgánicos volátiles presentes nos ouriños e característicos do cancro de próstata. Pero para iso, os cans realizan un exhaustivo e protocolizado adestramento con mostras de compostos procedentes do metabolismo das células canceríxenas. 

E aínda hai máis: outro grupo de científicos da Universidade de Arkansas adestraron a un can para detectar cancro de tiroides. Normalmente, o trastorno identifícase medindo os niveis hormonais dos pacientes e estudando as súas células, pero Frankie (así se chama o animal) acertou co 88% dos diagnósticos olfacteando unicamente mostras de ouriños.

A parte de servir de compañía, os cans demostraron constituír unha ferramenta máis en moitos estudos científicos, como un detector peludo de carne e óso.