Antes, unha persoa cun diagnóstico de esclerose múltiple tiña unha probabilidade do 86% de chegar aos 40 anos cunha discapacidade de grao 3. Agora, con 14 tratamentos dispoñibles e un diagnóstico precoz, esa probabilidade reduciuse ao 20%.
Para conseguir estes avances e, sobre todo, este maior coñecemento da enfermidade da esclerose múltiple, profesionais e investigadores de diferentes campos traballan conxuntamente.
Un deles é Xavier Montalbán (Barcelona, España), profesor de Neuroloxía da Universidade Autónoma de Barcelona e catedrático de Neuroloxía da UVic-UCC, cuxo traballo en España mellorou o prognóstico dos pacientes con esclerose múltiple.
Galardoado co Premio Fundación Lilly de Investigación Biomédica Clínica 2024, ao longo da súa carreira, Montalbán realizou un traballo exhaustivo na identificación de factores clínicos, radiolóxicos e biolóxicos que permiten un diagnóstico temperán da enfermidade.
Na actualidade, o seu liderado e compromiso coa investigación biomédica seguen abrindo portas cara a un futuro onde a esclerose múltiple sexa máis manexable e menos devastadora para quen a sofre.
Relación entre enfermidade e virus
PREGUNTA: Cales son os últimos achados en esclerose múltiple?
RESPOSTA: Eu creo que, desde o últimos seis ou sete anos, estamos a atravesar un momento de gran coñecemento da patoloxía. Temos a sensación de que coñecemos bastante ben os seus mecanismos de produción e podíalle nomear algúns. Por exemplo, sabemos que o virus de Epstein-Barr é unha condición sine qua non para padecer a enfermidade. Observamos que, necesariamente, os pacientes de esclerose múltiple infectáronse del.
Isto, evidentemente, non significa que todos aqueles que estean infectados por este virus vaian ter a enfermidade. A maioría da poboación, o 95% está infectada e soamente unha pequena parte vai padecela. É un achado moi importante xa que dalgunha forma vai abrir unha xanela de oportunidade para identificar posibles estratexias terapéuticas.
Observamos que, necesariamente, os pacientes de esclerose múltiple infectáronse do virus de Epstein-Barr
P: Destacaría algún cambio importante na concepción da enfermidade?
R: Creo que fomos asumindo que a esclerose múltiple, aínda que pareza banal, é unha soa patoloxía. Había unha gran discusión sobre se realmente tiñamos un espectro de enfermidades que clinicamente poidan ser moi diferentes, pero é só unha. O que ocorre é que os mecanismos da mesma poden ser diferentes ao longo do tempo e poden ser distintos dunha persoa a outra.
Colaboración multidisciplinar
P: Como influíu a colaboración entre neurólogos, radiólogos e bioquímicos nestes avances?
R: Os médicos non inventamos nada, o que facemos é investigación clínica e facilitamos o labor aos investigadores básicos, que non son soamente bioquímicos, senón biólogos, biotecnólogos, físicos e químicos tamén. Hoxe, no século XXI, a colaboración estreita entre clínicos e investigadores básicos de todo tipo é fundamental. Non hai outra maneira de avanzar. Os grupos de investigación compóñense de diversos profesionais de distintas disciplinas.
Hoxe en día a colaboración estreita entre clínicos e investigadores básicos de todo tipo é absolutamente fundamental
P: Que criterios cumpren as persoas que non tiveron síntomas agresivos, pero que teñen unha resonancia magnética característica da enfermidade?
R: Este factor é moi importante, non só no campo da esclerose múltiple, senón tamén no campo doutras enfermidades neurodexenerativas. Xa non se busca só a presenza de síntomas clínicos, porque cando hai presenza destes, dalgunha forma, xa chegamos tarde. Pola contra, o que facemos é un diagnóstico biolóxico, é dicir, sabemos que a enfermidade está aí a pesar de que non haxa manifestacións clínicas.
O pasado mes de novembro, reunímonos en Barcelona máis de 60 especialistas para elaborar os novos criterios de diagnóstico, que se van a presentar tamén en Copenhague. Seremos capaces de determinar a esclerose múltiple a aqueles pacientes que, polos motivos que sexan, teñen síntomas que non están relacionados coa enfermidade, pero que nunha resonancia magnética visualízanse imaxes ou lesións características.
Xa non se busca a presenza de síntomas clínicos, porque cando hai presenza de síntomas clínicos, dalgunha forma, xa chegamos tarde
A vulnerabilidade dos pacientes, no foco
P: Cales son as consecuencias no tratamento?
R: Trataremos a eses pacientes coa previsible prevención de complicacións neurolóxicas ao longo prazo. Creo que é tamén un feito sinalado na historia do recoñecemento da patoloxía.
P: Por que aumentou a necesidade de diagnosticala en poboacións vulnerables?
R: En primeiro lugar, porque sabemos que o diagnóstico precoz conleva en xeral un tratamento temperán e, por tanto, un prognóstico moi favorable ou mellor a longo prazo. Desafortunadamente, nalgunhas poboacións de certos países, a presenza de síntomas non precipita ningún procedemento de diagnóstico porque hai unhas condicións socioeconómicas que non o permiten.
Con estes novos criterios diagnósticos tentamos universalizar a capacidade de diagnóstico na medida do posible. Dispoñerán doutras ferramentas para poder diagnosticar e eventualmente tratar ao paciente.
Con estes novos criterios diagnósticos, tentamos universalizar a capacidade de diagnóstico na medida do posible
P: Como valora o horizonte do diagnóstico de fronte ao futuro?
R: A situación de agora non ten nada que ver con fai 20 ou 25 anos. O prognóstico mellorou. Sen minimizar a enfermidade, que non é a miña intención, o prognóstico mellorou dunha forma moi considerable. Quédanos o buraco negro da neurodexeneración: malia que a inflamación focal facémola desaparecer case completamente, unha porcentaxe de pacientes segue tendo un compoñente neurodexenerativo e aí é onde aínda non somos nada eficientes.
É aí onde estamos a envorcar todos os nosos esforzos para facilitar ese proceso de identificación de estratexias neuro-protectoras ou mesmo neuro-rexeneradoras. Isto non soamente beneficiaría a pacientes con esclerose múltiple, senón tamén a pacientes con outras enfermidades neurodexenerativas, como o alzhéimer ou o párkinson.
