Son moi poucos os analxésicos que se poden tomar de forma segura durante o embarazo. O que xera máis consenso por parte da comunidade científica é o acetaminofeno, tamén coñecido como parecematol. Non obstante, diferentes estudos publicados nos últimos anos vincularon este medicamento administrado durante a xestación co desenvolvemento de trastorno de déficil de atención e hiperactividade (TDAH) nos nenos. Unha nova investigación a pequena escala realizada en Estados Unidos vén de ratificar esta conclusión.
O artigo, asinado por científicos de diferentes instituciones norteamericanas, analizou os niveis de paracetamol en sangue de 307 mulleres negras durante o seu embarazo. Os resultados, publicados na revista Nature Mental Health, demostraron que as que consumiron o fármaco nun estadío máis avanzado da xestación deron a luz a nenos co triplo de posibilidades de recibir un diagnóstico de TDAH. No cao das nenas, a exposición ao medicamento no útero asociouse a máis de seis veces o risco de desenvolver o trastorno durante os 10 primeiros anos de vida.
Con todo, os investigadores da Universidade de Washington (Seattle), en colaboración con centros de Nova York, Nova Jersei, San Francisco e Tennessee advirten que estes resultados non son concluíntes. De momento, a evidencia sólida demostra que a dor e a febre poden afectar o feto e ao desenvolvemento do mesmo se non se tratan. E ata o de agora, o paracetamol é o fármaco dispoñible máis seguro que hai para tratar estes síntomas, pese a que na literatura científica se comece a asocialo co TDAH.
Beneficios vs inconvenientes
Os autores indican que os beneficios do paracetamol, como sucede con outros medicamentos, deben sopesarse xunto cos riscos. A diferenza das súas vantaxes, xa contrastadas, os seus riscos a longo prazo aínda non están ben investigados. “Este medicamento foi aprobado hai décadas e podería precisar unha reavaliación por parte da Administración de Alimentos e Medicamentos dos Estados Unidos (FDA)”, afirma a pediatra Sheela Sathyanarayana, unha das autoras do estudo. “O acetaminofeno nunca foi avaliado en relación coa exposición fetal e os seus efectos a longo prazo no desenvolvemento neurolóxico”, aclara a investigadora.
Debido ao pequeno tamaño da mostra do estudo actual, os datos probablemente non sexan o suficientemente sólidos como para cambiar as opinións da FDA, da Axencia Europea de Medicamentos (EMA), o Colexio Americano de Obstetras e Xinecólogos (ACOG), a Sociedade de Obstetras e Xinecólogos de Canadá e a Sociedade de Medicina Materno-Fetal. Todos eles sosteñen que o acetaminofeno expón un risco mínimo cando se usa a dose máis baixa necesaria durante o embarazo.
Por exemplo, o estudo actual non ten en conta factores como o motivo polo que a nai tivo que tomar o paracetamol, como poden ser dor, febre e infecións. “Sabemos que son factores de risco para o desenvolvemento adverso do neno”, indica o xenetista Viktor Ahlqvist do Instituto Karolinska de Suecia que non participou no estudo.
Reexaminar a súa seguridade?
Malia que os autores do artigo publicado en Nature Mental Health consideran que, no futuro, podería examinarse a seguridade do paracetamol durante o embarazo, xa pasaron 10 anos dende que a FDA o fixo. En 2015, a administración estadounidense asegurou que non había evidencia concluínte para conectar o uso do fármaco durante o embarazo do TDAH en nenos. “A maioría dos estudos anteriores pedían ás mulleres que informasen se tomaran calquera medicamento que contivese acetaminofeno”, explica Brennan Baker, autor principal do estudo e investigador na Universidade de Washington.
En 2020, dous estudos —un dirixido por Baker— mediron os niveis de paracetamol en bebés que acababan de nacer e descubriron que os niveis máis altos do analxésico estaban relacionados co TDAH na infancia. Un deles tamén atopou un vínculo co trastorno do espectro autista (TEA). Á luz destes datos iniciais, un equipo internacional de 91 científicos, médicos e profesionais da saúde pública uníronse para instar a tomar “medidas de precaución”.
Medidas de precaución
“O paracetamol é un medicamento importante e as alternativas para o tratamento da febre alta e a dor intensa son limitadas”, escribiron nunha Declaración de consenso para Nature Reviews Endocrinology en 2021. “Recomendamos que se advirta ás mulleres embarazadas ao comezo da xestación para que eviten o acetaminofeno a menos que o seu uso estea indicado por razóns médicas; consulten cun médico ou farmacéutico se non están seguras de se o seu uso está indicado e antes de usalo a longo prazo; e minimicen a exposición usando a dose efectiva máis baixa durante o menor tempo posible”, indicaban.
En resposta ao comentario de 2021, o Colexio Americano de Obstetras e Xinecólogos mantívose firme: “Os trastornos do desenvolvemento neurolóxico, en particular, son multifactoriais e moi difíciles de asociar cunha causa única. O cerebro non deixa de desenvolverse ata polo menos os 15 meses de idade, o que deixa espazo para que os nenos estean expostos a unha serie de factores que poderían conducir potencialmente a estes problemas”. “A guía clínica segue sendo a mesma e os médicos non deben cambiar a práctica clínica ata que se realice unha investigación prospectiva definitiva”.
“Os resultados contraditorios significan que se necesita máis investigación”, conclúe Baker.
Referencia: Associations of maternal blood biomarkers of prenatal APAP exposure with placental gene expression and child attention deficit hyperactivity disorder (Publicado en Nature Mental Health)
