Únete á nosa canle de Whatsapp
O desenvolvemento de fármacos efectivos contra o cancro de pulmón ten moitas esperanzas postas nunha nova diana terapéutica: unha familia de proteínas cuxa sobreexpresión se relaciona directamente coa exposición ao fume de tabaco, responsable de máis do 80% dos casos desta enfermidade. Controlar a hiperactividade destas proteínas revélase como unha vía futura para reducir a mortalidade dunha doenza que actualmente causa o falecemento do 85% dos pacientes cinco anos despois da diagnose. A relevancia deste achado recente, que podería ter tamén importantes aplicacións no tratamento da diabete, está a concentrar moitos esforzos por parte da comunidade científica. Algúns dos investigadores que máis están a avanzar nesta liña déronse cita este venres en Vigo grazas ao proxecto Biocaps, que os reuniu para protagonizar o seu noveno seminario científico.
Científicos do Instituto de Investigación Biomédica Ourense-Pontevedra-Vigo (IBI), aos que se sumaron outros investigadores e facultativos, puideron coñecer esta mañá os últimos avances que se prevé que conduzan a unha terapia efectiva contra o carcinoma pulmonar de células non pequenas (denominado non microcítico), responsable do 80% dos casos de falecemento por cancro de pulmón. Tal e como expuxo Jaume Farrés, da Universitat Autónoma de Barcelona, a actividade das proteínas, en particular das encimas, está asociada a moitas enfermidades humanas, polo que moitos fármacos teñen como obxectivo modulala. No seu grupo de investigación están a desenvolver con carácter experimental inhibidores selectivos de encimas que actúan diminuíndo a actividade destas cando se descontrolan.
A proteína que centra os estudos é a reductasa do intestino delgado
Unha recente investigación realizada conxuntamente por grupos da Universidade de Vigo, a Universitat Autónoma de Barcelona e a Universidade de Barcelona identificou niveis anormalmente altos dunha proteína da familia das aldo-ceto reductasas (a denominada AKR1B10 ou reductasa do intestino delgado) no cancro de pulmón. Ademais, concluíuse que a sobreexpresión desta proteína está directamente relacionada co consumo de tabaco. Todo isto converte a proteína AKR1B10 nun marcador potencial de cancro de pulmón asociado co consumo de tabaco, o máis estendido, abrindo a porta a novas terapias.
Mercedes Alfonso, da Universidade de Barcelona, explicou como o uso do microscopio computacional, capaz de iluminar os detalles atómicos das moléculas biolóxicas e mostrar así “unha película dos actores biolóxicos interpretando sobre o escenario celular”, permitiu descifrar a base estrutural da elevada actividade desta proteína e propor modificacións para reducila. “Esta información constitúe o primeiro paso cara ao desenvolvemento de novos fármacos”, aclarou.
500 xenes controlados
O desenvolvemento de moléculas capaces de inhibir a actividade das proteínas que se sobreexpresan no cancro de pulmón implica unha abordaxe complexa que require o encaixe de múltiples enfoques. Xavier Parés, da Universitat Autónoma de Barcelona, explicou o traballo que o seu grupo está a realizar en particular sobre o ácido retinoico, unha hormona que regula a expresión de máis de 500 xenes e intervén no control de importantes funcións como a diferenciación e a proliferación celular. “A sobreexpresión dalgunhas aldo-ceto reductasas en cancro resulta nunha diminución do ácido retinoico que podería contribuír ao desenvolvemento tumoral”, expuxo, o que xustifica a importancia de coñecer estes procesos.
Para logralo, Xavier Ruíz, do Instituto de Xenética e Bioloxía Molecular e Celular de Estrasburgo (Francia), subliñou a importancia de desenvolver tecnoloxías avanzadas que permitan analizar sistemas biolóxicos cada vez máis grandes e máis complexos. Neste sentido, destacou “a aparición dos centros de xenómica estrutural, que permiten determinar de maneira automática e masiva as estruturas das proteínas dos xenomas, xunto co gran desenvolvemento das fontes de raios X coñecidas como sincrotróns, para obter datos de alta calidade en menos tempo”.
Novas tecnoloxías, como os sincrotróns, fan avanzar esta investigación
O experto do mesmo instituto Alberto Podjarni referiuse precisamente a un deses procesos que é necesario abordar mediante tecnoloxías avanzadas. “Unha clase moi importante de interaccións entre os fármacos e as macromoléculas sobre as que queren exercer un efecto inhibidor son as electrostáticas”, explicou. No caso das proteínas relacionadas co cancro de pulmón, o seu grupo está a aplicar métodos de resolución ultra-alta para identificar esas interaccións, fundamentais para desenvolver fármacos eficaces.
O grupo de Dolores Pérez-Salga, do Centro de Investigacións Biolóxicas do CSIC, está centrado en investigar as prostaglandinas ciclopentenonas, un tipo de mediadores con efectos antiinflamatorios que o organismo xera para restaurar a normalidade despois dun episodio infeccioso, traumático ou de calquera outro tipo. “Constatamos que a interacción das prostaglandinas ciclopentenonas coas encimas aldo-ceto reductasas ten como resultado a inhibición da súa actividade, polo que o seu potencial como axentes farmacolóxicos merece ser estudado”, indicou.
