Callie Seaman tiña 16 anos cando comezou a fumar cánnabis para controlar a epilepsia. As convulsións, que comezaran dous anos antes, estaban a afectar a súa capacidade funcional e, aínda que sobresaíra na escola ata o seu diagnóstico, os seus estudos estaban resentíndose. Isto ocorreu en 1997, cando o cánnabis era ilegal en toda Europa, mesmo para uso médico. Calquera que quixese adquirilo se vía obrigado a negociar cun traficante ou a depender doutra persoa para facelo.

“Nunca o tomei pola euforia”, afirma Seaman, que vive preto de Sheffield (Reino Unido). “Tomeino para durmir ben pola noite —non durmir o suficiente pode desencadear unha convulsión— e funcionou”, apunta. Seaman segue sendo unha consumidora diaria de cannabis e, desde 2018, os compostos clave da planta Cannabis sativa están dispoñibles para ela con receita médica. Tranquilízalle saber que agora a medicación é de calidade controlada e contén cantidades predicibles de principio activo. “Non tiven unha convulsión en dous anos”, dixo Seaman. “A epilepsia pode matar, así que é moi posible que o cánnabis me salvase a vida”.

Publicidade

Non obstante, non está do todo claro como funciona o cánnabis. “Nunca foi tan importante entendelo mellor para atopar formas de utilizalo en medicina e reducir os posibles danos cando se usa con fins recreativos”, afirmou Micah Allen, profesor do Centro de Neurociencia Funcional Integradora da Universidade de Aarhus (Dinamarca).

As leis

As leis sobre o cánnabis cambian con regularidade. Na maioría dos países europeos, un dos seus principios activos, o cannabidiol ou CBD, é legal. Pero, polo xeral, o cánnabis para consumo persoal non o é, aínda que a marihuana medicinal está cada vez máis dispoñible no continente.

Crese que algúns compostos do cannabis axudan a combater a depresión, a ansiedade, a adición, a dor crónica, as enfermidades inflamatorias e as náuseas asociadas á quimioterapia, entre outras cousas. E aínda que se pode abusar do cánnabis —algunhas persoas, como os adolescentes e as mulleres embarazadas, probablemente farían mellor en evitalo por completo—, os científicos europeos propuxéronse aproveitar ao máximo as propiedades saudables dalgúns dos seus ingredientes.

Allen dirixe un proxecto de investigación que recibiu financiamento da Unión Europea para coñecer mellor como afectan á saúde humana os compostos do cánnabis, incluído o CBD. Denominado CANNABODIES, o proxecto, de cinco anos de duración, prolongarase ata finais de xaneiro de 2027.

Compostos clave

Dos miles de compostos producidos pola planta de cánnabis, un grupo de máis de 100 coñecidos como cannabinoides é o de maior interese médico. Deles, o CBD e o tetrahidrocannabinol, ou THC, considéranse os máis relevantes desde o punto de vista clínico. Tanto o CBD como o THC provocan a liberación de mensaxeiros químicos no cerebro que poden afectar a dor, o estado de ánimo, o sono e a memoria. Pero o THC induce o chamado subidón, mentres que o CBD non. Isto fai que o THC se preste a un uso indebido.

Os cannabinoides non curan enfermidades. No seu lugar, actúan cambiando a forma en que os síntomas -físicos ou mentais- se rexistran a nivel consciente. Ao modificar o sistema nervioso, estas substancias químicas poden alterar a percepción da dor. Tamén poden cambiar a resposta emocional a unha situación estresante e, de forma menos positiva, diminuír a motivación. Aínda non se sabe exactamente como inflúen os cannabinoides no cerebro e o corpo humanos, porque a maioría dos estudos realizáronse en animais. Isto limita moito nosa capacidade para deseñar tratamentos eficaces baseados en cannabinoides”, afirma Allen.

Poder de percepción

CANNABODIES está a estudar como o THC e o CBD inflúen no que se denomina “interocepción“, é dicir, a percepción que teñen as persoas do estado interno do seu corpo e como isto afecta ás súas decisións.
Exemplos de interocepción inclúen concentrarse mentalmente na fame, os latexos do corazón ou a dor. Por exemplo, unha persoa que sente menos dor física despois de tomar CBD, está máis disposta a esforzarse máis nunha tarefa? Ou alguén que está máis en sintonía cos latexos do corazón despois de tomar THC pode sentir máis ansiedade? Aínda que as descricións das persoas sobre as súas experiencias cos cannabinoides suxiren grandes cambios nas sensacións corporais, ningún estudo científico examinou esta cuestión, segundo Allen.

“Moitos trastornos psiquiátricos implican unha alteración da interocepción”, afirma. “Así que se os cannabinoides demostran ser terapéuticos neste ámbito, será unha información moi valiosa”. Allen planea establecer algunhas bases científicas para determinar que ocorre no cerebro cando unha persoa consome un produto cannábico. Que vías neuronais se activan cando se inxere CBD, THC ou un placebo?

Probas de escáner cerebral

Para esta investigación, os participantes dentro dun escáner de resonancia magnética terán que realizar tarefas.
Na maioría dos casos, pediráselles que aperten un dispositivo manual ou que respiren dentro dun tubo en resposta a retos sinxelos que adoitan consistir en imaxes que aparecen nunha pantalla, parecida á dun videoxogo. Concederánselles puntos por cada elección correcta e recibirán unha recompensa económica dunhas 100 coroas danesas -aproximadamente 13 euros- por completar unha tarefa. A velocidade e precisión das respostas, a disposición dos participantes para realizar un esforzo adicional e a súa percepción da incomodidade serán algúns dos factores que Allen explorará.

Ao aprender máis sobre os efectos dos cannabinoides na interocepción, Allen pretende avanzar no obxectivo de desenvolver novos tratamentos baseados en CBD ou THC que sexan seguros, eficaces e personalizados.

Obstáculo para a circulación

O CBD, que se vende en forma de aceite ou preparado en novos alimentos e bebidas, xa se comercializa amplamente como un potente tratamento para todo tipo de doenzas, desde a ansiedade e a artrite ata as enfermidades intestinais e a esclerose múltiple. Pero hai un gran inconveniente cos produtos que se venden hoxe en día: a biodispoñibilidade, que é a proporción dun fármaco ou outra substancia que entra na circulación cando se introduce no corpo. Unha vez inxerido o principio activo dun produto de CBD dunha tenda, só unha pequena cantidade —tan baixa como o 6%— entra na circulación e queda dispoñible para o cerebro. Iso significa que deben tomarse cantidades significativas de CBD para que teña efecto.

Investigadores da Universidade de Minho, en Portugal, atópanse a metade de camiño dun proxecto de dous anos de duración para arroxar luz sobre os procesos metabólicos que determinan a cantidade de CBD dispoñible para o organismo tras a súa inxestión. “Hai variacións dunha persoa a outra, pero non se coñecen ben as causas”, explica a doutora Renata Vardanega, experta en bioenxeñería que coordina o proxecto financiado pola Unión Europea (denominado CBDHIGHBIO) que está previsto que finalice en outubro de 2024. Vardanega e o seu equipo estudan que determina a cantidade de ingrediente que se absorbe tras inxerir CBD. Por exemplo, depende do que a persoa coma ou beba?

Dúos de subministración

Tamén están a traballar para mellorar a absorción do CBD combinándoo cun ácido graxo de cadea longa durante a subministración. Este método desvía a ruta de absorción para evitar que o CBD sexa metabolizado polo fígado. Unha terceira liña de traballo consiste en atopar unha forma de potenciar a absorción do CBD combinándoo con piperina, un composto derivado da pementa negra.

Ao ser un excelente biopotenciador, a piperina aumenta a biodispoñibilidade doutra substancia, segundo o profesor Antonio Vicente, bioenxeñeiro do proxecto. “Buscamos formas de aproveitar esta propiedade para aumentar a dispoñibilidade do CBD no organismo”, explica. O obxectivo xeral do proxecto é crear comestibles con cannabinoides, como chocolates, bebidas ou manteigas, que sexan moito máis potentes que calquera produto actual, pero que conteñan a menor cantidade posible de CBD. “O que a xente consome hoxe en día é caro, pouco eficaz e desagradable de inxerir para moitos”, afirma Vicente. Cremos que podemos facelo moito mellor”.

A investigación deste artigo foi financiada pola UE a través do Consello Europeo de Investigación (CEI) e as Accións Marie Skłodowska-Curie (MSCA). As opinións dos entrevistados non reflicten necesariamente as da Comisión Europea.