Este 11 de marzo cúmprense dous anos desde que a Organización Mundial da Saúde (OMS) declarou a pandemia de covid-19, causada por un novo coronavirus: o SARS-CoV-2.
Con motivo deste aniversario, Science publica un número especial que, con artigos de investigadores de todo o mundo, ofrece unha mirada retrospectiva sobre os éxitos e fracasos en ciencia e política, o que aprendemos ata o de agora sobre o virus e a enfermidade e como isto pode axudar fronte a futuras pandemias.
Cuestións pendentes
Durante 2020 vimos como o novo coronavirus se expandía polo mundo con consecuencias catastróficas. “Os epidemiólogos mostraron que a transmisión asintomática permitía que o SARS- oV-2 escapase ao control e que a idade avanzada era un factor de vulnerabilidade”, escriben os autores da introdución a este especial.
Aínda así, os científicos enseguida foron capaces de secuenciar o virus e a estrutura da proteína spike, o cal permitiu desenvolver distintas vacinas e terapias.
“O noso maior fracaso foi a distribución desigual das vacinas, as terapias e as súas tecnoloxías. Ademais, a desinformación e a mala xestión durante a pandemia foron responsables das mortes de tantas persoas como nunha guerra mundial”, Caroline Ash, editora de Science
“Sorprendentemente, desenvolvéronse varias vacinas e distribuíronse miles de millóns de doses en menos dun ano”, destacan os expertos, encabezados por Caroline Ash, editora de Science.
A pesar de todo o avanzado aínda quedan cuestións por resolver, como unha comprensión completa das respostas inmunitarias ás infeccións naturais e ás vacinas. Tamén se necesita máis investigación sobre a covid persistente e as razóns polas que algunhas persoas sucumben á enfermidade aguda, subliñan.
“O noso maior fracaso —advirten— foi a distribución desigual das vacinas, as terapias e as súas tecnoloxías. Tampouco debemos esquecer que a desinformación e a mala xestión durante a pandemia foron responsables das mortes de tantas persoas como nunha guerra mundial”.
Maior frecuencia de enfermidades zoonóticas
A covid-19 foi a demostración máis recente dos efectos devastadores que as enfermidades zoonóticas —aquelas que pasan de animais a persoas— poden ter en poboacións humanas.
Nun artigo de perspectiva, Edward Holmes, experto nos mecanismos polos que os virus de ARN saltan entre especies na Universidade de Sídney (Australia), sostén que é esencial determinar os factores que impulsan a aparición das devanditas enfermidades e identificar as lagoas no noso coñecemento sobre elas.
Aínda que estas patoloxías estiveron presentes na humanidade desde a orixe das especies, os datos recentes indican que a aparición de novos virus zoonóticos en humanos, como o SARS-CoV-2, é cada vez máis frecuente. Segundo Holmes, “se se entende por que e como xorden estas enfermidades nas persoas, e se desenvolven sistemas para rastrexar estas potenciais ameazas, será posible estar mellor preparados para previr ou mitigar futuros brotes e pandemias”.
Retos nos países en vías de desenvolvemento
O rápido desenvolvemento das vacinas contra a covid-19 contribuíu a protexer a millóns de persoas de desenvolver a enfermidade grave, pero de forma moi desigual. Os países de ingresos baixos e medios enfróntanse a obstáculos considerables tanto para recibir como para distribuír as doses.
“Para limitar a transmisión do virus, os seus efectos devastadores e os riscos de novas mutacións é necesario que isto cambie”, sinala Brad Wible, editor senior de Science, na introdución a un artigo de varios investigadores no que se destacan a ciencia e as innovacións desenvolvidas nestes países para acelerar o fin da covid-19.
Entre os avances, estes expertos destacan a secuenciación que permitiu identificar a variante ómicron en Sudáfrica; o desenvolvemento da vacina inxectable e intranasal de Covaxin na India; e os ensaios de fluvoxamina, un fármaco existente reutilizado para o tratamento deste coronavirus en Brasil.
Pandemia e perspectiva de xénero
No especial de Science, un grupo de investigadores tratan nun artigo sobre outro tipo de desigualdade na pandemia: a de xénero. Resaltan o feito de que a enfermidade da covid-19 e os controis sociais utilizados para mitigar a súa propagación tivesen efectos máis prexudiciais na seguridade, saúde, benestar, protección e oportunidades económicas de mulleres e nenas.
A covid-19 e os controis sociais utilizados para mitigar a súa propagación tiveron efectos máis prexudiciais na seguridade, saúde, benestar, protección e oportunidades económicas de mulleres e nenas, sosteñen os autores
“O aumento das desigualdades de xénero debido á covid-19 reforzou a importancia de investir nunha protección social que teña en conta as cuestións de xénero como resposta política clave para facer fronte ás consecuencias económicas e sociais da pandemia”, destacan os investigadores.
A cambiante epidemioloxía do SARS-CoV-2
“A comunidade mundial de epidemiólogos e biólogos evolutivos avanzou moito na comprensión da complexa e cambiante dinámica do SARS-CoV-2 desde que se iniciou a pandemia”, din os autores dunha revisión publicada neste especial.
No seu artigo, os asinantes revisitan as cuestións ás que se enfrontaron os epidemiólogos a medida que se expandía o virus. Entre outras, o papel crave que a modelización matemática e as análises cuantitativas dos datos empíricos desempeñaron para abordar estas cuestións e, en última instancia, comprender e controlar mellor a pandemia.
A volta á normalidade non é suficiente
As medidas adoptadas contra unha enfermidade infecciosa poden ser eficaces contra outras, como se demostrou coas adoptadas contra a covid-19, di nun editorial Christina Pagel, investigadora do departamento de Matemáticas de University College London.
“Cabería preguntarse se en lugar de pedir que se volva á normalidade, non deberiamos preguntarnos se o normal é mellorable”, Christina Pagel, University College London
Grazas a estas medidas, “a gripe case desapareceu do mundo no primeiro ano de pandemia”, sinala Pagel. Este inverno “moitos esperaban unha reaparición, pero en Reino Unido, onde se mantiveron medidas como o uso de máscaras, o teletraballo e a redución dos contactos sociais, os ingresos hospitalarios por gripe reducíronse un 10 % fronte a períodos equivalentes nos dous anos prepandémicos”, subliña a experta.
“Está claro —engade— que a carga invernal anual de enfermidades respiratorias non é inevitable. Máis ben, a cuestión é ata onde quere chegar a sociedade para reducilas. Por tanto, cabería preguntarse se en lugar de pedir que se volva á normalidade, non deberiamos expornos se o normal é mellorable”, conclúe.
Referencia: COVID-19 Retrospective Special Issue. Revista Science.
