Era un coloso de 60 metros de eslora, tres mastros e tres pontes con 112 canóns. Durante anos foi o orgullo dos Reais Estaleiros de Esteiro, en Ferrol, onde o ‘Santa Ana’ foi botado o 28 de setembro de 1784, nun dos grandes fitos da enxeñería naval da Galicia do século XVIII. Dúas décadas máis tarde, este navío de liña de primeira clase tería un gran protagonismo na batalla de Trafalgar, ao ser o primeiro en entrar en combate, precisamente contra o emblemático ‘Royal Sovereign’ británico. Pero a súa verdadeira importancia foi que o seu deseño, realizado polo enxeñeiro naval José María Romero Fernández de Landa, converteuse nun exemplo para a construción doutros sete buques idénticos que se construíron nas bancadas de Ferrol e da Habana para converterse no nervio de combate da Armada dacabalo ata os primeiros anos do século XIX.
Aínda que nacido en Huelva en 1735, Romero Fernández de Landa tivo unha estreita relación con Galicia, destinado durante anos en Ferrol, onde foi fundamental na reorganización do Arsenal. Entre 1784 e 1794 proxectou oito navíos de 112 canóns, 8 de 74 canóns, tres de 64 canóns e seis fragatas.
A súa maior obra de enxeñería foi este buque, o ‘Santa Ana’, coas súas case 60 metros de eslora e os seus tres cubertas. Nas súas primeiras probas de mar, xa en febreiro de 1785, o seu primeiro comandante, Félix de Tejada eloxia que “conserva a batería en bo uso con vento fresco e mares grosas”. Con todo, ordena facer algúns cambios na disposición do aparello e certos axustes para facelo máis manobrable. O resultado é un navío de guerra en vanguarda mundial, como anota nunha monografía o investigador Fernando Suárez Cue: “A pesar do seu tamaño, comentábase tanto pola súa maniobrabilidade, como polo seu extremadamente doado goberno, que era un dos mellores buques construídos en Europa”.
Ante o seu éxito, o barco será o primeiro dunha serie de navíos de tres pontes que serían coñecidos como os Meregildos ou serie Santa Ana, que sairán das bancadas de Ferrol e de Cuba. Serán os navíos Mejicano, Conde de Regra, Salvador do Mundo, Real Carlos, San Hermenegildo, Reina María Luisa e Príncipe de Asturias. Estes buques supoñerán un novo impulso para os Reais Estaleiros de Esteiro, que xa viviran outra época de esplendor a mediados do século XVIII coa construción dos chamados ‘Doce Apóstoles’, unha ducia de navíos de liña de entre 68 e 74 canóns.
A batalla de Trafalgar será a ‘grande ocasión’ que vivirá o Santa Ana, que parte o 20 de outubro de 1805 da baía de Cádiz baixo o mando do comandante José de Gardoqui, integrado na escuadra comandada polo francés Pierre-Charles Villeneuve e polo español Federico Gravina. Alí, na mañá do 21 de outubro, preséntase a escuadra inglesa de Horace Nelson e comeza a refrega que é aberta precisamente polo Santa Ana, que se enfronta ao coloso británico ‘Royal Sovereign’, de cen canóns.
O intercambio de fogo entre ambos os navíos foi brutal e cada unha dos seus andanadas de canóns conseguiu desartellar ambos os barcos e danar gravemente o casco, varrendo as cubertas. Houbo no Santa Ana un total de 97 mortos e 141 feridos. Inmediatamente, outros buques británicos lanzáronse contra esta presa para abordala, pero a rápida intervención doutro buque, o ‘Raio’, logrou expulsar aos británicos cando xa se apoderaron da súa presa e tentaban levala.
O ‘Santa Ana’ foi reparado e en 1810 trasladouse á Habana xunto co Príncipe de Asturias para favorecer a súa seguridade durante a chamada Guerra da Independencia. Pero a vida útil do emblemático buque de liña chegaba así ao seu remate porque foi a pique no ano 1816, por falta de carena, precisamente como efecto colateral da falta de mantemento derivada da situación bélica daqueles anos.
Sen embargo, o colosal ‘Santa Ana’ segue a ser un dos grandes fitos da construción naval en Ferrol, nos ilustrados Reais Estaleiros de Esteiro que foran fundados en 1749 por orde do Marqués de la Ensenada.
