Únete á nosa canle de Whatsapp
A Asemblea Nobel decidiu outorgar este luns o Premio Nobel de Medicina ou Fisioloxía en 2022 a Svante Pääbo (Estocolmo, 1955) polos seus descubrimentos sobre os xenomas dos homínidos extintos e a evolución humana. A través da súa investigación pioneira, o científico sueco logrou algo que semellaba ser imposible: secuenciar o xenoma do neandertal, un parente extinto dos humanos actuais. Tamén foi o descubridor dun homínido previamente descoñecido, o Denisova. E, a maiores, as súas investigacións foron clave para crear unha disciplina científica totalmente nova: a paleoxenómica.
Outro dos puntos que salientou a Asemblea é que Pääbo tamén descubriu que se produciu unha transferencia de xenes de homínidos extintos aos Homo sapiens tras a migración fóra de África hai uns 70.000 anos. Este antigo fluxo de xenes aos humanos actuais segue a ter relevancia fisiolóxica hoxe en día, posto que afecta á forma na que o sistema inmunolóxico é capaz de reaccionar ás infeccións. Polo tanto, que Pääbo fose capaz de revelar as diferenzas xenéticas que distinguen a todos os humanos vivos dos homínidos extintos pon a base para entender que é o que nos fai exclusivamente humanos.
Unha tarefa case imposible
A comezos da súa carreira, Pääbo quedou fascinado coa posibilidade de utilizar métodos xenéticos modernos para estudar o ADN dos neandertais. Con todo, pronto se decatou dos desafíos técnicos extremos que comportaba, posto que co paso do tempo o ADN modifícase quimicamente e degrádase en fragmentos curtos. Despois de miles de anos, só quedan trazos de ADN e a meirande parte está contaminado con ADN de bacteriais e humanos contemporáneos. Mais Pääbo propúxose conseguilo. Comezou a desenvolver métodos para estudar o ADN dos neandertais e o seu esforzo durou varias décadas.
Pääbo e o seu equipo publicaron a primeira secuencia do xenoma neandertal en 2010
En 1990, o científico sueco comezou a traballar na Universidade de Munich. Decidiu analizar o ADN das mitocondrias neandertais, orgánulos de células que conteñen o seu propio ADN. Este tipo de xenoma é pequeno e contén só unha fracción da información xenética da célula, pero está presente en miles de copias, o que aumenta as posibilidades de éxito. Cos seus novos métodos, Pääbo foi capaz de secuenciar unha rexión de ADN mitocondrial dun óso de 40.000 anos de antigüidade. Por primeira vez tíñase acceso a unha secuencia dun parente extinto e as comparacións con humanos e chimpancés contemporáneos demostraron que os neandertais eran xeneticamente distintos.
A continuación, a Pääbo ofrecéuselle a oportunidade de establecer un Instituto Max Planck en Leipzig, onde traballa actualmente. No novo centro, o seu equipo mellorou os métodos para illar e analizar o ADN de restos óseos arcaicos. Os seus esforzos deron os seus froitos e Pääbo conseguiu o que parecía imposible. Puido publicar a primeira secuencia do xenoma neandertal en 2010. As análises comparativas demostraron que o ancestro común máis recente dos neandertais e o Homo sapiens viviu hai uns 800.000 anos.
Dende entón, Pääbo e os seus compañeiros de traballo xa podían investigar a relación entre os neandertais e os humanos modernos de diferentes partes do mundo. As análises comparativas mostraron que as secuencias de ADN dos neandertais eran máis similares ás secuencias de humanos contemporáneos orixinarios de Europa ou Asia que aos humanos contemporáneos orixinarios de África. Isto significa que os neandertais e os Homo sapiens cruzáronse durante os seus milenios de coexistencia. Nos humanos modernos con ascendencia europea ou asiática, aproximadamente do 1% ao 4 % do xenoma orixinouse nos neandertais.
Nos humanos modernos con ascendencia europea ou asiática, arredor do 1% ao 4 % do xenoma orixinouse nos neandertais
Amais disto, en 2008 descubriuse o fragmento do óso dun dedo de 40.000 anos de antigüidade na cova de Denisova, ao sur de Siberia. O óso contiña ADN excepcionalmente ben conservado que o equipo de Pääbo foi capaz de secuenciar. Os resultados mostraron algo inesperado: era unha secuencia única en comparación con todas as coñecidas. É dicir, Pääbo descubrira un homínido descoñecido. Outras comparacións demostraron que o fluxo de xenes tamén se producira entre Denisova e Homo sapiens.
Finalmente, a Asemblea destaca que grazas aos descubrimentos de Svante Pääbo, agora comprendemos que as secuencias de xenes arcaicos dos nosos parentes extintos inflúen na fisioloxía dos humanos actuais. Un exemplo diso é a versión do xene EPAS1, que confire unha vantaxe para a supervivencia a gran altura e é común entre os tibetanos actuais. Outros exemplos son os xenes neandertais que afectan a nosa resposta inmunolóxica a diferentes tipos de infeccións.
