Únete á nosa canle de Whatsapp
A pedagoga Antía Cal faleceu a pasada semana aos 98 anos de idade en Vigo, deixando unha vida na que abriu novos vieiros para a educación. Antía Cal conta a súa vida nunha autobiografía formidable, publicada por Galaxia e titulada ‘Este camiño que fixemos xuntos’. É un libro onde todo resulta emocionante e cóntanse sucesos prodixiosos cunha naturalidade e unha humildade que conmoven. Nada na Habana en 1923, veu a Vigo cando cumpriu os nove anos. Aquela viaxe de hai 85 anos fíxoo a bordo do transatlántico Cristóbal Colón. E, ao facer escala en Nova York, a súa nai levouna a visitar a estatua da Liberdade. Todo un símbolo para unha vida. Porque a solidariedade, a liberdade e unha ampla perspectiva cosmopolita marcaron a súa carreira como educadora.
Viaxar abre perspectivas e Cal foi cambiando sucesivamente de residencia durante a súa infancia e mocidade. Ao seu regreso a Galicia, visitaba á súa familia, que rexentaba un mesón en Muras (Lugo). Estableceuse en Vigo tras o seu regreso do Caribe. O bacharelato estudouno no colexio Dequidt da Coruña. E, aos dezasete anos, mudouse a súa familia a Santiago. Comezou a carreira de Comercio, pero finalmente obtivo a licenciatura en Xeografía e Historia en 1945, nunha época en que era moi difícil para unha muller cursar estudos universitarios.
Casada co médico, intelectual galeguista e poeta Antón Beiras, tivo catro fillos, aos que formou cos principios que logo aplicaría na súa revolución educativa. Cando recibiu o premio Trasalba, en 2012, Xesús Alonso Montero lembrou que criaron aos seus fillos na lingua galega, “cando outros intelectuais non se atrevían a dar ese paso”. Ademais, froito dos seus contactos con pedagogos europeos, Antía Cal decide enviar aos seus rapaces a estudar ao estranxeiro, algo moi pouco común naquel momento. De 1956 a 1964, marcharon á Stanway School de Inglaterra, cun gran esforzo económico, como lembra ela mesma nas súas memorias.
Ata que, finalmente, en 1961 abre o seu propio colexio que será unha auténtica revolución educativa en Galicia. A escola do século XXI a mediados do século XX. E un auténtico milagre nos escuros tempos da ditadura. Convencida de que o inglés era xa a nova lingua franca, estableceu unha educación bilingüe para todos os alumnos desde os tres anos. Recorreu a profesorado nativo e buscou a axuda do responsable do Cable Inglés, Roderick Price Mann (coñecido como Míster Man), quen abriu as portas do centro ao Brisith Council.
Vigoscopio, o invento do doutor Beiras para curar o estrabismo
Hai que lembrar que, cando se funda o Rosalía de Castro, os colexios impartían maioritariamente francés como segunda lingua. En ningún caso había unha inmersión lingüística como a que propuña Antía Cal. Ademais, o galego é protagonista, a pesar da prohibición franquista de usalo nas aulas. No colexio, convértese en lingua común sobre todo fóra das clases.
Tamén foi pioneira en crear un centro laico, sen ensino relixioso católica obrigatoria. E sen discriminación por sexo, nun momento en que ata había un instituto de bacharelato alcumado “O Feminino”, dirixido exclusivamente a alumnas, segregándoas dos alumnos.
Outra insignia do Rosalía de Castro desde a súa fundación foron os nomes das súas aulas, que renden homenaxe a grandes personalidades, cunha selección que xa desde o principio daba unha idea de progresismo. Alexandre Bóveda, Luís de Camões, Castelao, Rosalía de Castro, Marie Curie, Eduardo Pondal ou Bertrand Russell eran algúns dos nomes das clases.
Antía Cal xubilouse en 1988 pero sempre seguiu conectada coa docencia. En 2004, en Padrón (A Coruña), recibiu o premio Pedrón de Ouro por ser a personalidade viva e residente en Galicia que máis se destacou na defensa e a promoción das diversas facetas da cultura nacional na traxectoria da súa vida. En 2012 ―na casa museo do escritor Ramón Otero Pedrayo―, a Fundación Otero Pedrayo entregoulle o premio Trasalba, que premia a distintas personalidades vivas polo seu labor cultural e galeguista. Durante a entrega do premio afirmou que a educación é a base e a pedra angular dunha sociedade libre e desenvolvida. Leva o seu nome unha rúa no barrio vigués de Lavadores, e varios colexios de Galicia. Foi nomeada Viguesa Distinguida en 2002
En 2006 publicou as súas memorias –“Este camiño que fixemos xuntos” (Galaxia)-, que son unha delicia e que van pola súa cuarta reimpresión. Ese libro remata cun parágrafo enorme, que dá a medida da persoa e do seu legado: “Ollo cara atrás e contemplo a miña vida. Hai cousas que puiden facer mellor. Houbo momentos moi difíciles, días escuros, pozos dos que parecía que non daba saído. Pero de cando en vez crúzome con algún alumno, hoxe xa un home, coa súa familia, co seu proxecto andado de vida, algunha vez recibo unha carta, unha chamada, unha voz que me recorda e que me chama: «Tita…», e ou meu corazón leveda coma ou pan non forno dous avós, ou pan quentiño, arrecendente, agradecido”.
