A contaminación por antibióticos en augas residuais urbanas e industriais é un problema crecente, especialmente no sur de Europa, onde o elevado consumo destes fármacos e a escaseza de auga agravan a situación. Un estudo do Instituto de Diagnóstico Ambiental e Estudos da Auga (IDAEA) e do Karlsruhe Institute of Technology (KIT) revela que as solucións baseadas na natureza, como as zonas húmidas construídas, perfílanse como tecnoloxías eficaces na mellora da calidade da auga e a redución de contaminantes emerxentes.
Neste traballo, publicado na revista Water Research, avaliouse a escala real, no río Besós e en Can Cabanyes (Barcelona), a eficacia do uso de ditas solucións, como técnicas de tratamento terciario de augas residuais para eliminar estes medicamentos e xenes de resistencia aos antimicrobianos, en comparación cos tratamentos convencionais.
O estudo revelou que as zonas húmidas construídas de fluxo superficial eliminan de media un 88% dos antibióticos presentes, mentres os de fluxo subsuperficial horizontal un 69%, o que supera significativamente as tecnoloxías convencionais que combinan filtración con areas, a desinfección por luz ultravioleta (UV) e cloración, que eliminan entre un 36% e un 39%.
Avance na protección do medio ambiente
Con respecto aos xenes de resistencia aos antibióticos, os sistemas de depuración convencionais xa ofrecían unha redución do 99%. Con todo, as zonas húmidas demostraron a capacidade de eliminar ata o 99,9% en ambos os ciclos estacionais avaliados (verán e inverno).
“As zonas húmidas construídas son sistemas de depuración que degradan os materiais que se atopan nas augas residuais a través de procesos físicos, químicos e biolóxicos que se dan na natureza. Así, as plantas das zonas húmidas liberan osíxeno e outras substancias químicas a través da raíz, xerando unha rizosfera que favorece a presenza de microorganismos específicos que aceleran a biodegradación dos contaminantes”, sinala o equipo investigador.
Así mesmo, o estudo puxo de manifesto que estas solucións naturais tamén diminúen o risco de impacto toxicolóxico nos ecosistemas ata unha media do 70%, fronte ao escaso 6% alcanzado polas tecnoloxías convencionais. “Estes achados revelan un avance prometedor na protección do medio ambiente e a saúde pública”, sinala Victor Matamoros, investigador do IDAEA e autor principal do estudo.
“Os resultados subliñan a importancia de implementar tecnoloxías de tratamento máis sostibles no sector de augas residuais, xa que contribúen a minimizar a vertedura de antibióticos e xenes de resistencia antibiótica nas masas de auga superficiais, protexendo os ecosistemas acuáticos e combatendo a crecente ameaza da resistencia aos antimicrobianos”, engade.
A importancia das zonas húmidas
“Dos 22 antibióticos analizados, 13 foron detectados en todas as mostras de auga, con concentracións que oscilaban entre 2 e 1.200 ng/L. A azitromicina, utilizada para tratar infeccións das vías respiratorias superiores ou dos órganos reprodutivos, e o sulfametoxazol, empregado en combinación co trimetoprim, para tratar infeccións do tracto urinario, foron os máis abundantes. Estes datos coinciden co uso extensivo destes antibióticos e a súa baixa eliminación nas estacións depuradoras de augas residuais”, apunta Edward Jair Pastor, investigador en formación do IDAEA.
O estudo tamén evidencia que o uso destas zonas húmidas cambia positivamente o perfil da auga, aumentando a súa calidade, xa que xera unha microbiota máis aliñada cos ecosistemas naturais e, por conseguinte, reducindo o impacto en ríos. Con todo, as tecnoloxías convencionais non mostran diferenzas substanciais na composición das comunidades microbiolóxicas afectadas polas augas residuais.
As zonas húmidas, por tanto, non son só eficaces, senón esenciais para as futuras estratexias de xestión das augas residuais. Así, este estudo achanda o camiño para potenciar o uso de solucións baseadas na natureza como ponte entre as estacións depuradoras de augas residuais existentes e o medio receptor, o que favorece o bo estado químico e ecolóxico das masas de auga superficial.
“As zonas húmidas preséntanse como unha alternativa viable para a súa aplicación xeneralizada e aliñada cos obxectivos globais de calidade da auga e conservación dos recursos naturais”, conclúe Matamoros.
Referencia: Nature-based solutions for antibiotics and antimicrobial resistance removal in tertiary wastewater treatment: Microbiological composition and risk assessment (Publicado en Water Research)
