O sapoconcho común en Galicia, ferido de morte?

Causa preocupación ver a cantidade de ameazas que comprometen a supervivencia do sapoconcho común (Emys orbicularis) en Galicia: a captura ilegal para a súa venda como mascota, as especies exóticas invasoras que a depredan ou compiten polo mesmo hábitat (perca americana, visón americano ou os cangrexos sinal e americano), os parasitos, como o Spirorchis elegans, o desecamento das zonas húmidas onde viven e mesmo os incendios forestais están dificultando moito os intentos por recuperar o número de exemplares. Este réptil, tamén coñecido como sapoconcho europeo, é unha tartaruga moi presente nas augas doces do centro e sur de Europa, desde Rusia ata a península Ibérica, e en toda a bacía do Mediterráneo.

[box size=”large”]Varias especies exóticas invaden o seu hábitat e introducen parasitos que son letais para o sapoconcho[/box]

E causa tamén inquedanza ver o alto grao de responsabilidade do ser humano nestas ameazas. Xa o mencionaba o naturalista López Seoane no século XIX, nuns traballos onde deixou escrito que o sapoconcho vía reducida a súa poboación nas zonas con maior presión humana.

Alén da introdución de especies invasoras e do impacto da pesca, os humanos tamén fomos responsables da aparición do parasito Spirorchis elegans, xa que chegou ao hábitat do sapoconcho común debido á liberación no medio de sapoconchos exóticos, como o de Florida, que se adoitan empregar como mascotas, tal e como amosou un estudo da Universidade de Vigo. Realizouse a partir de 2013, cando se comezaron a atopar exemplares mortos nas Gándaras de Budiño, onde se atopa unha das principais poboacións de Galicia. Aquí, a presión humana, cunha importante actividade industrial na contorna, tamén compromete a supervivencia da especie.

Os incendios deste outono tamén foron outro acontecemento preocupante. Outra das poboacións clave do sapoconcho común, xunto á do Parque Natural de Corrubedo, está nas ribeiras dos ríos Avia e Arnoia, en Ourense. A bacía deste último quedou devastada tras os lumes de outubro e o arrastre de cinzas de comezos de decembro, tal e como amosan numerosas fotografías dos técnicos que traballan sobre o terreo.

Plan de recuperación desde 2013

Xa o Convenio de Berna, en 1979, recollía ao Emys orbicularis como unha especie “estritamente protexida”, o que implicaba a previsión da protección dos seus lugares de reprodución e repouso. Segundo o Catálogo Galego de Especies Ameazadas, publicado en 2007, o sapoconcho común, é, xunto á tartaruga de coiro (Dermochelys coriacea) e o esgonzo ibérico (Chalcides bedriagai) un dos tres réptiles en perigo de extinción.

Pero a súa situación, especialmente comprometida, (crese que quedan menos de 300 exemplares) fixo que a Xunta impulsase en 2013 un decreto que regulaba o plan de recuperación da especie. O proxecto pretende garantir a longo prazo a supervivencia das poboacións, poñendo énfase na loita contra o impacto das especies invasoras.

[box size=”large”]Hai catro áreas prioritarias: Budiño, Corrubedo e as bacías do Avia e do Arnoia[/box]

Establécense como áreas prioritarias de conservación as zonas xa mencionadas: bacías dos ríos Avia e Arnoia, as Gándaras de Budiño, e as Pozas de Olveira e as lagoas de Carregal e Vixán, no Parque Natural de Corrubedo, onde se levou a cabo un esperanzador proxecto de recuperación na pasada década. Amais, os estudos realizados polos investigadores da Universidade de Vigo sinalan que as bacías dos ríos Miño-Sil, Limia e Támega son zonas favorables para a distribución potencial da especie.

O plan contempla unha revisión cada seis anos, polo que en 2019 está prevista unha avaliación dos resultados das medidas decretadas e, “se for o caso, revisaranse as actuacións propostas”, segundo recolle o decreto da Xunta.