Hai poucos olores máis característicos. Os asadores de castañas (Castanea sativa) instálanse nas rúas e inauguran o outono. Mais este ano, seguindo a liña dos anteriores, a produción deste froito estase vendo ameazada. Son moitas as frontes que ten abertas: unha climatoloxía pouco favorable, as avespas do castiñeiro ou o chancro. Unha lista á que agora se suma o Gnomoniopsis smithogilvyi, un fungo que causa a podremia da castaña. “Detectámolo o ano pasado nunhas mostras en rama, pero nunca como agora, que xa apareceu en ourizo”, sinala a xefa da sección de Bioloxía Molecular da Estación Fitopatolóxica de Areeiro da Deputación de Pontevedra, Olga Aguín.
Ata o de agora, en Galicia non había constancia de que este fungo atacase directamente ao froito. “Aquí non hai nada estudado. Baseámonos no que se está a facer noutros países”, apuntan dende Areeiro. Ao parecer, en Australia e outras rexións de Europa xa se detectara, determinando que podía causar a podremia na castaña. Segundo Aguín, aquí en España fíxose unha primeira publicación nun centro de investigación de Asturias. Pero o que se recolle en dito estudo é que o Gnomoniopsis smithogilvyi afectaba á rama e non ou ao ourizo, como xa se empeza a ver en Galicia.
“Efectos devastadores”
“Ten uns efectos devastadores e provoca a caída do ourizo, reducindo a produción. A castaña queda deshidratada, seca, engurrada. Non se desenvolve”, describe a xefa da sección de Bioloxía Molecular. Que ata o de agora se descoñecese este fungo non significa que non existise antes, xa que si era coñecido noutros países. “Estaba aquí. A cuestión está nas condicións ambientais, que puideron favorecer que se desenvolvera con esta virulencia“, afirma Aguín. É dicir, que o novidoso do Gnomoniopsis smithogilvyi é o seu efecto sobre as castañas, non a súa presenza na zona.
![Gnomoniopsis en cultivo. Foto: Estación Fitopatolóxica de Areeiro](https://www.gciencia.com/wp-content/uploads/2021/11/Gnomoniopsis-en-cultivo-reducida-1-300x200.jpg)
Todo comezou porque na Estación Fitopatolóxica de Areeiro saltaron as alarmas. Parte do seu persoal detectou uns ourizos de cor marrón que acababan caendo. Levaron unhas mostras ao laboratorio e alí descubriron o fungo. Ao mesmo tempo coincidiu que na zona de Riós, en Ourense, alertaban dun fenómeno semellante: estaban quedando sen produción porque os ourizos caían e non tiñan castañas. “Agora mesmo estamos analizando mostras e vendo que é o que está pasando. En case todas elas aparece o Gnomoniopsis smithogilvyi“, declara Aguín.
Mostras da zona de Ourense
Agora están inmersos en todo o traballo de investigación. Tratan de illar e detectar o fungo, que está presente, case de maneira uniforme, en todas as mostras que reciben. Ata o momento, a meirande parte das probas proceden da provincia de Ourense: Riós, A Gudiña, Viana do Bolo, Vilardevós, Castrelo do Val, A Mezquita e Ponte Caldelas. “Coas primeiras mostras que analizamos fomos vendo cal era a sintomatoloxía e buscando bibliografía, e todo parecía apuntar a ese fungo. Todo nos foi levando á súa identificación”, explica a xefa de Bioloxía Molecular de Areeiro.
O que se pode facer, de momento, é pouco. No que respecta ao control deste fungo, aínda hai poucos estudos ao respecto. O modelo a seguir pode estar noutros países, que xa levan un tempo convivindo con este problema. “A primeira medida sería eliminar todos os ourizos afectados. Poderíase probar tamén o control biolóxico, con organismos antagonistas. Ou mesmo a pulverización”, sinalan dende Areeiro. Polo de pronto, o reto é seguir investigando.
Unha campaña irregular
Así é que o Gnomoniopsis smithogilvyi se suma á nómina de ameazas das castañas. Aínda que hai outras, como o chancro, que xa se van controlando mellor. “É outro problema importante. Levamos tempo traballando, en colaboración coa Xunta, no seu control, cun inóculo que se está aplicando en plantacións e os resultados están sendo positivos“, describe Aguín. Aínda que hai outras pragas, como é o caso das avespas do castiñeiro, ás que tamén hai que ir facendo fronte. Sen présa pero sen pausa.
![O fungo xa comeza a afectar os ourizos, que acaban caendo. Foto: Pedro Mansilla](https://www.gciencia.com/wp-content/uploads/2021/11/Pudrición-erizos-reducida-1-300x138.jpg)
Dende a IXP Castaña de Galicia recoñecen que esta campaña está a ser “irregular”. Varía moito en función da zona e as ameazas non afectan a todas as plantacións de igual maneira. Por exemplo, hai territorios que, este ano, se recuperaron da avespa do castiñeiro, cunha afectación “moi inferior á do ano pasado”. É dicir “vanse notando os resultados” de todas as medidas que se están a levar a cabo para o seu control. Por outra banda, a climatoloxía non está xogando ao favor da castaña. “Están vindo uns días de verán e unhas noites de outono, e iso non é o mellor para o castiñeiro. Xa non só é o clima, é o feito de que non se vexan unhas estacións marcadas”, apuntan dende Castañas de Galicia.
Polo de pronto, seguir investigando ese fungo e seguir traballando no control de todas aquelas pragas que xa levan supondo un gran desafío na produción das castañas. O Gnomoniopsis smithogilvyi é aínda un descoñecido en Galicia, pero a súa virulencia non ten precedentes. A podremia da castaña comeza dende ben pronto, atacando directamente o ourizo e deixando que caia ao chan. Antes sequera de poder desfrutar —porque así o pide o corpo en outono— dun bo cornete de castañas asadas.