Os animais necesitan confundirse coa súa contorna inmediata para evitar ser detectados, tanto se son presas coma se son depredadores. Con todo, a camuflaxe considérase un fenómeno diúrno, baseado principalmente na luz e a sombra, pero pode un animal camuflarse durante a noite máis aló da cobertura que proporciona a escuridade?
Un novo estudo publicado na revista Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), liderado pola Estación Biolóxica de Doñana – CSIC, aborda o paradoxo da coloración da curuxa común. Trátase dun moucho dun branco rechamante e diferente ao resto de bufos rapaces nocturnas, que presenta plumaxes con deseños complexos que claramente ocúltannos na súa contorna.
O voo da curuxa é tan silencioso como o de calquera outro moucho, pero a súa branca plumaxe ventral, lonxe de ser discreto, podería alertar ás súas presas. Segundo o novo estudo, isto non é necesariamente así.
“Nós traballamos coa hipótese de que a plumaxe da curuxa podería representar un tipo de camuflaxe nocturna nova”, explica Juan J. Negro, especialista en ecoloxía do comportamento e investigador da Estación Biolóxica de Doñana – CSIC.
“A ocultación da curuxa en voo de caza lograríase cando o contraste entre o depredador e o ceo está por baixo do limiar de detección visual das súas presas, tipicamente roedores que buscan o seu alimento no chan”, apunta.
A condición de práctica “invisibilidade” para o desprevido rato que propón o equipo científico xeralmente non se cumpre en noites completamente nubradas ou sen lúa, o que se coñece como ceos isotrópicos.
Con todo, en noites despexadas, a isotropía do resplandor do ceo vese alterada se está presente a lúa, o que permite unha compensación entre a luz da bóveda celeste detrás da curuxa e a reflectida por ela cara ao chan onde está a presa. Deste xeito, a curuxa pode chegar a volverse case indetectable para o rato que, cando alcanza a ver a curuxa, adoita ser demasiado tarde e non ten escapatoria.
Diferentes tonalidades
Estes resultados concordan con observacións previas que indican que, en noites de lúa chea, as curuxas máis brancas conseguen atrapar máis presas que as curuxas máis escuras. E é que a coloración da súa plumaxe ventral varía naturalmente desde o branco níveo ao alaranxado.
“Examinamos a eficiencia da plumaxe branca das curuxas como medio para camuflarse cando cazan tendo en conta as propiedades radiométricas do ceo, o chan e as propias curuxas, así como o sistema visual do rato, que é distinto ao dos humanos”, comenta o astrofísico David Galadí, investigador da Universidade de Córdoba e coautor do estudo.
“O noso modelo indica que unha curuxa en voo pode achegarse aos roedores desde varios ángulos no ceo iluminado pola lúa, permanecendo sempre por baixo do limiar de detección dos sistemas visuais do rato”.
Especificamente, o estudo mostra que a plumaxe branca das curuxas serve como unha camuflaxe eficaz adaptada ao fondo de ceo iluminado pola lúa, proporcionando unha nova base para comprender a camuflaxe nocturna noutras especies.
As implicacións deste traballo multidisciplinar van máis aló da propia camuflaxe, tal como explica Carlos Camacho, especialista no estudo de especies nocturnas e investigador na Estación Biolóxica de Doñana: “As curuxas máis claras e escuras dunha poboación poderían sincronizarse co ciclo lunar de forma oposta para maximizar as súas oportunidades de caza. Esta diferenza podería actuar como unha barreira temporal, dificultando os emparellamentos entre curuxas de distinta cor a pesar de compartir o mesmo espazo”.
Contaminación luminosa
O estudo implica, tamén, que a contaminación luminosa podería interferir co funcionamento natural dos ecosistemas de maneiras inesperadas, porque abrillanta o ceo nocturno dun modo que contrarresta a camuflaxe proporcionada pola plumaxe branca das curuxas, o que fai ao depredador máis fácil de ver pola súa presa como unha silueta escura contra un fondo brillante.
Para realizar o estudo, contouse con participación tanto de biólogos da Estación Biolóxica de Doñana como de persoal científico especializado en física doutras institucións. Por exemplo, para os estudos radiométricos da plumaxe branca da curuxa utilizáronse sofisticados sistemas de medición en laboratorios do CSIC en Madrid e da Universidade de Granada.
A radiometría e fotometría do ceo con lúa estimouse utilizando un calculador que proporciona diversos indicadores do brillo do ceo en función da altura da lúa sobre o horizonte, a súa fase, o contido de aerosois da atmosfera e o albedo do chan. Este calculador foi desenvolto por Eduard Masana, do Institut d’Estudis Espacials de Catalunya (ICCUB-IEEC) e Salvador Bará, investigador independente, que contaron coa colaboración de Carmen Bao-Valera, da Universidade de Santiago de Compostela.
