“Non se pode vivir así. O cheiro é insorportable, como se houbese ovos podres”. Montse esfórzase por describir o ulido que desprenden as augas do embalse das Conchas, en Ourense, pero as palabras que emprega resultan insuficientes. “Se non o cheiras, non o podes transmitir”, asegura esta veciña, que vive a tan só un quilómetro. “Non o percibes se vas en coche, pero conforme te achegas… É horrible. Levamos así todo o verán”, insiste Montse. De feito, nos últimos días, unha asociación veciñal denunciou a contaminación do río Limia por ácido sulfhídrico, instando as autoridades responsables a tomar cartas no asunto. De momento, todo segue igual. As protestas continúan e a sospeita cérnese sobre as macrogranxas, espalladas por centos ao longo de toda a xeografía da Baixa Limia.
Atopar un responsable directo da contaminación, e de todo o que deixa ao seu paso —sexan embalses, fontes privadas ou augas subterráneas—, non sempre é doado. Precísase dunha sostida evidencia científica que confirme as hipóteses. Non obstante, o que non se pode negar é que as augas do embalse das Conchas están contaminadas, sexa cal sexa a súa fonte. Así o confirma, sen ir máis lonxe, o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA). Un dos mapas dispoñibles na súa web, onde se identifican as augas contaminadas por nitratos, sinala directamente o embalse das Conchas e o río Limia como fontes afectadas. Na comarca tamén hai outros puntos resaltados, que sinalan augas subterráneas tamén contaminadas.
A evidencia científica
O caso do embalse das Conchas, e doutros puntos da Baixa Limia, non é algo novidoso. Os veciños da contorna levan anos reclamando accións e denunciando a contaminación que repercute directamente sobre as súas vidas. Por exemplo, a través dun cheiro insoportable a ovos podres. Polo tanto, sendo este un problema recorrente, tamén é un foco de atención científica. Sen ir máis lonxe, un equipo da Universidade de Vigo (UVigo) ten publicados varios artigos que tratan de dilucidar que acontece na conca do río Limia e cales poden ser as principais fontes de contaminación. Unha das últimas investigacións publicadas, que saíu na revista Agriculture, Ecosystems & Environment, trata de dilucidar cal é a relación existente entre a produción de alimentos e a calidade das augas subterráneas da rexión.
Para a realización do estudo, que saíu á luz en 2020, os investigadores do Departamento de Química Analítica e Alimentaria da UVigo tomaron mostras de auga de 26 fontes naturais e 76 pozos privados. En relación a estes últimos, máis da metade presentaban contaminación por nitratos e algunhas mostras superaban o límite permitido pola lexislación para outros elementos e compostos. “Pódese deducir que a contaminación do acuífero superficial podería atribuírse á agricultura e gandería intensivas“, sinalan no estudo. Así mesmo, e citando a outros autores, os investigadores da UVigo salientan que a contaminación das augas subterráneas por parte das explotacións gandeiras “aumentou coa progresiva tendencia á implantación de explotacións intensivas”. O que popularmente se coñece xa como macrogranxas.
“A contaminación do acuífero superficial podería atribuírse á agricultura e gandería intensivas”
A actividade gandeira da zona, segundo o estudo, baséase na industria do vacún, a avícola e a porcina. O maior número de explotacións están concentradas na zona de montaña, que se correspondería cos concellos de Baltar e Rairiz de Veiga, entre outros. Moi preto, tamén, do embalse das Conchas. De todas formas, o estudo da UVigo céntrase na análise das augas subterráneas, concluíndo que “a contaminación do acuífero podería ser atribuíble á lixiviación dos fertilizantes e o exceso de residuos gandeiros, debido ás malas prácticas de fertilización, ao substrato moi permeable e á baixa profundidade do nivel freático”.
Finalmente, os expertos da UVigo sinalan: “Posiblemente os valores elevados nas concentracións de certos compoñentes se deban a unha fonte de contaminación agrícola e gandeira”. Non obstante, instan á realización de máis estudos, ou doutro tipo de investigacións máis detalladas, que se centren, sobre todo, naqueles pozos que mostraron os resultados máis preocupantes. Ademais, poñen sobre a mesa a posibilidade de buscar “alternativas reais” aos modelos de agricultura e gandería intensivas —propios xa desta zona—, co obxectivo de que sexan máis respectuosos co medio ambiente e coa sociedade. En definitiva, que sexan máis sostibles. E matizan que, para que este tipo de cambios se poidan levar a cabo, é imprescindible que se lancen campañas de concienciación. Non só para os traballadores do campo e os agricultores, senón tamén para a sociedade en xeral. Talvez así, se se lograsen eses avances, o embalse das Conchas e toda a comarca da Limia deixaría de estar sometida a ese “cheiro insorportable”.
Referencia: Food production link to underground waters quality in A Limia river basin (Publicado en Agriculture, Ecosystems & Environment)
Estamos co futuro contaminado.
Sobran granxas.
Falta voluntad política y denuncia y determinación veciñal.
GRANXAS SI, PERO NON ASI