Únete á nosa canle de Whatsapp
Xa pasaron case 10 anos desde que Antonio Figueras e David Posada se marcaron un reto: obter o xenoma completo dun animal sen o cal hoxe Galicia sería bastante distinta. O mexillón (Mytilus galloprovincialis) mudou a paisaxe das rías, deu traballo a miles de persoas e levou polo mundo o nome do país. O proxecto foi intermitente, polas limitacións no financiamento, pero finalmente viu a luz esta semana na revista Genome Biology. En cada individuo estudado atopáronse arredor de 65.000 xenes, o dobre dos que posúe o xenoma humano. Pero destes 65.000, entre 15.000 e 20.000 eran “accesorios”.
Uns dos froitos máis relevantes do traballo é a sorprendente variabilidade que amosa o xenoma nos distintos exemplares estudados. Ata o 20% dos xenes cambian en función do individuo. “Ao principio non podiamos crer o que estabamos vendo”, lembra David Posada, catedrático de Xenética na UVigo e científico no Centro de Investigacións Biomédicas (Cinbio) da mesma universidade.
Esta diferenza pode darse, segundo Figueras e Posada, mesmo dentro de individuos que comparten unha mesma rocha. “Poderiamos pensar que son os mesmos, case irmáns, pero se analizásemos o xenoma, veriamos grandes diferenzas nese 20% de xenes; cada mexillón que se fixa nunha rocha ten unha historia previa distinta, desde a fecundación; é algo moi chamativo”, explica Antonio Figueras.
“Todos os individuos dunha especie animal adoitan ter o mesmo xenoma. Sabemos que nalgunhas bacterias, como a E. coli, non era así, pero non esperabamos atopar isto no mexillón”, continúa Posada. O catedrático explica que nesta peculiaridade xenética pode estar parte da explicación á enorme adaptación do molusco. “Eu diría que é unha especie cosmopolita, polivalente, cunha gran capacidade de resistir a todo tipo de patóxenos e ambientes adversos. E é probable que estes 20.000 xenes que varían dun individuo a outro sexan produto dunha estratexia evolutiva coa que poden adaptarse a todo tipo de circunstancias”.
Un “marciano”
Antonio Figueras opta polo cualificativo de “marciano” á hora de referirse a este bivalvo. “É o máis resistente que te podes atopar, e por iso resulta tan interesante”, apunta o científico do Instituto de Investigacións Mariñas de Vigo, adscrito ao CSIC. “Ten algo especial, porque comparte ecosistemas con outros moluscos, pero é moito máis potente, non rexistra mortalidades masivas, e pode medrar en contornas cunha elevada contaminación e exposición a patóxenos, como os portos”.
Estas características, evidenciadas na gran variación do xenoma entre individuos, son para Figueras un feito para a reflexión. “Toparnos con animais tan peculiares e tan resistentes debería facernos pensar no noso papel no planeta, e máis agora, coa pandemia que estamos vivindo. Pode servir como unha lección de humildade, de ver o moito que podemos aprender de outras especies; como é posible que o mexillón, puido desenvolver unha resposta inmune tan potente?”, expón o investigador do IIM-CSIC.
Galicia lidera un novo fito científico: revélase o sorprendente xenoma do mexillón
Estes rasgos poderían levar, co panxenoma como punto de partida, a poñer en marcha traballos aplicados en distintas disciplinas, na procura de compostos cos que se poidan combater diversas doenzas. “Está claro que o mexillón é un modelo para aprender a combater enfermidades; ten péptidos con capacidade antiviral, antimicrobiana, de cicatrización, etc. que hai que estudar máis en profundidade. Isto ao final explica a transversalidade da ciencia; nós dedicámonos á investigación mariña, pero ao final os nosos avances axudan á investigación no seu conxunto, porque con isto contribuímos á investigación contra virus, contra bacterias resistentes, ou contra o cancro”, reflexiona Antonio Figueras.
David Posada advirte, pola súa parte, da necesidade de estar preparados ante a chegada dun posible patóxeno que xere un importante dano aos mexillóns. “Estámolo vendo moi ben co coronavirus. E cos mexillóns pode pasar o mesmo; xa pasou con especies como a ostra, o berberecho ou a ameixa, quen nos asegura que non poida acontecer unha pandemia que afecte ao mexillón? Iso vai afectar a moita xente, e hai que estar preparados da mellor maneira posible”, explica o catedrático da UVigo.
