Investigadores da Universidade de Utah, en Estados Unidos, conseguen restaurar as células sensoras da luz nos ollos de doantes falecidos. O estudo, que vén de ser publicado en Nature, supón toda unha fazaña e abre a porta a explorar novas cuestións arredor da natureza irreversible da morte do sistema nervioso central. Con obxectivo de entender mellor como as células nerviosas sucumben á falta de osíxeno, os investigadores mediron a actividade das células da retina en ratos e humanos pouco despois da súa morte. E a sorpresa deuse cando, cuns axustes na contorna do tecido, foron capaces de revivir a capacidade de comunicación das células horas despois.
Máis polo miúdo, ao ser estimuladas pola luz, as retinas postmortem emitiron sinais eléctricos específicos, coñecidas como ondas b; as mesmas que se observan en retinas vivas e determinan a comunicación entre todas as capas de células maculares que nos permiten ver. “Puidemos espertar as células fotorreceptoras da mácula humana, que é a parte da retina responsable da nosa visión central e da nosa capacidade de ver detalles finos e cores”, explica a biomédica Fatima Abbas, da Universidade de Utah e participante no estudo. “Nos ollos, obtidos ata cinco horas despois da morte do doante, estas células respondían á luz brillante, ás luces de cor e mesmo aos escintileos de luz moi tenues”, explica.
Despois da morte, é posible salvar algúns órganos do corpo humano para o seu transplante. Pero tras o cesamento da circulación, o sistema nervioso central no seu conxunto deixa de responder. Porén, non todos os tipos de neuronas fallan ao mesmo ritmo. Hai rexións e células que teñen diferentes mecanismos de supervivencia, o que fai que todo o asunto da morte do cerebro sexa moito máis complicado. Polo tanto, aprender como determinados tecidos do sistema nervioso se enfrontan á perda de osíxeno podería ensinarnos máis sobre a recuperación das funcións cerebrais perdidas.
Estudos previos
Con anterioridade a este estudo, científicos da Universidade de Yale conseguiron manter vivos cerebros de porco ata 36 horas despois da morte. A investigación, dada a coñecer en 2018, lograra que nas catro horas postmortem se xerase unha pequena resposta, aínda que nada o suficientemente potente como para que puidese ser medido por un electroencefalograma. Esta fazaña logrouse detendo a rápida degradación das neuronas dos mamíferos, utilizando sangue artificial, quentadores e bombas para restablecer a circulación de osíxeno e nutrientes.
Unha técnica similar é a que se vén a aplicar agora nos ollos de ratos e humanos, que constitúen a única parte extrínseca do sistema nervioso. Ao restablecer a osixenación e algúns nutrientes nos ollos dos doantes, os investigadores lograron desencadear unha actividade sincrónica entre as neuronas despois da morte. “Puidemos facer que as células da retina falasen entre si, como o fan no ollo vivo para mediar na visión humana”, di o científico visual Frans Vinberg, tamén da Universidade de Utah. “En estudos anteriores restaurouse unha actividade eléctrica moi limitada en ollos de doantes de órganos, pero nunca se conseguiu na mácula, e nunca na medida que demostramos agora”, continúa.
Os ollos do doante non poden ver
Inicialmente, os experimentos demostraron que as células da retina seguían reaccionando á luz ata cinco horas despois da morte. Con todo, os sinais intercelulares das ondas b desapareceron rapidamente, ao parecer debido á perda de osíxeno. Ademais, a recuperación temporal das células da retina non significa que os globos oculares do doante poidan “ver”. Necesítanse centros visuais superiores no cerebro para revivir a sensación e a percepción visual completa. Con todo, algunhas definicións de “morte cerebral” esixen unha perda de actividade sincrónica entre as neuronas. Se se acepta esa definición, as retinas humanas do estudo actual non estaban aínda completamente mortas.
Se as neuronas especializadas, coñecidas como fotorreceptores, poden revivir ata certo punto, isto ofrece a esperanza de futuros transplantes que poderían axudar a restaurar a visión nas persoas con enfermidades oculares. Ese día, con todo, aínda está moi lonxe. As células trasplantadas e os parches da retina dun doante terían que integrarse dalgún modo nos circuítos retinianos existentes, o cal é un reto de enormes proporcións que os científicos xa están a tratar de abordar.
Mentres tanto, haberá que recorrer aos ollos dos doantes e aos modelos animais, e as probas das ondas b poderían ser unha boa forma de determinar se un enxerto de retina é viable ou non. “A comunidade científica pode agora estudar a visión humana dun modo que non é posible con animais de laboratorio”, di Vinberg. “Esperamos que isto motive as sociedades de doantes de órganos, os doantes de órganos e os bancos de ollos, axudándolles a comprender as novas e emocionantes posibilidades que ofrece este tipo de investigación”, apunta.
Referencia: Revival of light signalling in the postmortem mouse and human retina (Publicado en Nature)
*Este artigo foi publicado orixinalmente no portal de noticias ScienceAlert.
