Confirman a existencia dun novo fenómeno na atmosfera: os escintileos azuis

O Instituto de Astrofísica de Andalucía coordina un achado obtido a través das imaxes dun instrumento instalado na Estación Espacial

Unha investigación na que participan científicos do Instituto de Astrofísica de Andalucía (IAA-CSIC) acaba de describir na revista JGR Atmospheres a confirmación da presenza dun tipo de descargas eléctricas frías dentro das nubes, que producen escintileos azuis e emisións pulsadas en radio. É un novo achado sobre os fenómenos eléctricos que se producen na nosa atmosfera, despois de que durante séculos só se cinguía aos raios de tormenta, pero que nos últimos decenios, cos avances na observación, foron medrando. Hai unhas tres décadas descubríronse os Eventos Luminosos Transitorios, unha serie de eventos luminosos moi rápidos relacionados cos raios e que adoitan ocorrer decenas de quilómetros sobre as nubes; e en 1994 descubríronse os estalidos de raios gamma terrestres, que se orixinan na parte alta das nubes de tormenta e que foron un achado inesperado, xa que ata ese momento pensábase que a radiación gamma só procedía do espazo exterior.

As emisións pulsadas en radio procedentes das nubes, de carácter bipolar e moi rápidas, acháronse nos anos 80 do século pasado. “Só recentemente, en 2016, un traballo suxería que estes pulsos bipolares podían ser o resultado de procesos moi rápidos típicos de descargas frías, é dicir, aquelas que, ao contrario que os raios, non quentan o aire circundante –sinala Sergio Soler, investigador do IAA-CSIC que encabeza a investigación–. Pero a súa orixe seguía sendo incerta: en 2013, o satélite FORTE detectou unha serie de escintileos ópticos que parecían estar asociados a estes pulsos bipolares de radio, pero non puido saberse se eran raios ou outro tipo de descarga eléctrica”.

Publicidade

A investigación levada a cabo polo grupo de electricidade atmosférica (TRAPPA) do Instituto de Astrofísica de Andalucía resolveu esta incógnita ao detectar, por primeira vez de maneira simultánea, escintileos azuis e emisión bipolar pulsada en radio procedente das nubes de tormenta. As deteccións ópticas foron posibles grazas ao instrumento ASIM, instalado na Estación Espacial Internacional, e a ausencia de brillo no rango típico dos raios permitiu confirmar que, en efecto, trátase dun tipo de descargas eléctricas naturais cuxa formación e presenza nas minchas de tormenta sospeitábase.

Un astronauta captura os lendarios chorros azuis

“Os nosos datos sinalan que se trata de descargas eléctricas frías, formadas por filamentos de aire ionizado, ou plasma, nos que a temperatura dos electróns é moi elevada, máis de 70.000ºC, aínda que a temperatura do aire é a do ambiente. Especificamente serían descargas de tipo coroa, que cando se estudan no laboratorio caracterízanse polo seu aspecto filamentoso e a súa cor azulada (emiten no azul e no ultravioleta próximo), e que tamén se producen en condicións cotiás, como nos tendidos de alta tensión ou nos pararraios”, sinala Francisco J. Gordillo Vázquez, investigador do Instituto de Astrofísica de Andalucía (IAA-CSIC) que coordina o estudo.

Publicidade

Este tipo de descargas mostran un gran desequilibrio térmico, de ata decenas de miles de graos, entre a temperatura do aire ambiental e a dos electróns dentro do filamento de plasma, e debido a iso poden activar reaccións químicas especiais na atmosfera: así, en tanto que os raios (ou descargas térmicas) producen óxidos de nitróxeno e algo de ozono, estas descargas frías producen cantidades significativas de óxido nitroso e ozono.

“O óxido nitroso ten un potencial de quecemento global unhas trescentas veces superior ao do dióxido de carbono e tende a eliminar o ozono ambiental, de modo que a súa cuantificación precisa e o coñecemento das súas fontes e sumidoiros na atmosfera resulta fundamental”, apunta Gordillo.

Tormenta fotografada desde a Estación Espacial Internacional polo astronauta Andreas Mogensen da ESA en 2015. O panel sobreimpresionado corresponde a unha das imaxes captadas pola cámara de ASIM dunha das descargas tipo coroa que forman parte do estudo do IAA. Créditos: ESA e Soler et al. (2020).
Tormenta fotografada desde a Estación Espacial Internacional polo astronauta Andreas Mogensen da ESA en 2015. O panel sobreimpresionado corresponde a unha das imaxes captadas pola cámara de ASIM dunha das descargas tipo coroa que forman parte do estudo do IAA. Créditos: ESA e Soler et al. (2020).

Estes escintileos, que tiveron lugar durante o voo de ASIM sobre unha intensa tormenta eléctrica ocorrida en Indonesia en 2019, resolven a orixe dos pulsos bipolares de radio, pero expoñen unha serie de preguntas sobre as propiedades das descargas de tipo coroa nas minchas, sobre os seus procesos de formación, dinámica temporal e posible influencia química na nosa atmosfera. “O noso traballo abriu a porta á posibilidade de mapear como de abundantes son, en que circunstancias (ou contorna eléctrica) prodúcense e cal pode ser a súa distribución xeográfica global (onde se producen), un asunto no que estamos a traballar e sobre o que moi pouco sábese a día de hoxe”, conclúe Gordillo Vázquez ( IAA-CSIC).


Referencia: Blue Optical Observations of Narrow Bipolar Events by ASIM Suggest Corona Streamer Activity in Thunderstorms (Publicado en JGR Atmospheres).

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Demostrada a eficacia dun novo fármaco nun cancro de pulmón resistente

Un equipo do CSIC liderou dous estudos que presentan novas abordaxes en dúas mutacións de tumores que non responden a terapias dirixidas

Os premios Zendal galardoan dous proxectos sobre alzhéimer e vacinas animais

Na súa V edición o recoñecemento do grupo farmacéutico promocionará os proxectos dos investigadores Ivone Martins, da Universidade de Miño, e José de la Fuente, do CSIC
00:00:36

Científicos de Vigo empregan drons para estudar a saúde do rorcual nas Rías Baixas

A campaña RorquGAL pretende caracterizar xenéticamente á poboación galega destes cetáceos

O eucalipto aumentou un 48% nas Fragas do Eume despois de ser declaradas parque natural

Un estudo do CSIC demostra que dende 1997 a 2022 diminuíu en máis do 17% a extensión de bosque autóctono caducifolio