Xoves 28 Marzo 2024

Por que debes cantar máis? Evita os trastornos cognitivos asociados coa idade

Un equipo de neurocientíficos e psicólogos da Universidade de Helsinqui cre que podería mellorar a función cerebral e tratar a afasia

O profesor Teppo Särkämö estuda como o avellentamento afecta o modo en que o cerebro procesa o canto, o que podería ter importantes aplicacións terapéuticas. “Sabemos moito sobre o procesamento da fala, pero non moito sobre o canto. Estamos a estudar como se poden preservar diferentes funcións relacionadas co canto en moitas enfermidades neurolóxicas“, explica.

Para as persoas con afasia, unha enfermidade que afecta gravemente á comunicación e que adoita estar causada por un accidente cerebrovascular, a comunicación pode ser case imposible, xa que teñen que esforzarse por pronunciar as palabras adecuadas. Con todo, mediante unha técnica coñecida como “terapia de entoación melódica”, na que se pide ás persoas que canten unha frase cotiá en lugar de dicila, adoitan saber como facelo.

Publicidade

O coordinador do proxecto PREMUS, o profesor Särkämö, e o seu equipo están a utilizar métodos similares, ampliando o enfoque a través de “coros de anciáns” dirixidos, nos que participan pacientes afásicos e as súas familias. Os científicos están a estudar como o canto podería desempeñar un importante papel de rehabilitación nos casos de afasia e tamén podería previr a deterioración cognitiva.

Dar coas notas adecuadas

O estudo PREMUS coordínase cunha organización local de afasia en Helsinqui e nel participan unhas 25 persoas por coro, tanto pacientes con afasia como os seus familiares coidadores. Os resultados do ensaio son alentadores.

“En última instancia, o obxectivo do noso traballo coas persoas con afasia é utilizar o canto como ferramenta para adestrar a produción da fala e, finalmente, permitirlles comunicarse sen cantar. Pero a través dos coros estamos a ver como este enfoque trasládase á vida diaria das persoas como unha importante ferramenta de comunicación”, di Särkämö.

Ademais dun coro de persoas con afasia, o equipo tamén realizou exhaustivos escáneres cerebrais por resonancia magnética funcional (IRMF) de adultos novos, de mediana idade e maiores que participan en coros para entender por que o canto é tan importante nas distintas etapas da vida. Os seus resultados indican que, a medida que avellentamos, as redes cerebrais implicadas no canto sofren menos cambios que as que procesan a fala, o que suxire que o canto está máis estendido no cerebro e é máis resistente ao avellentamento.

A medida que nos facemos vellos, as redes cerebrais implicadas no canto sofren menos cambios que as da fala

Os seus estudos tamén suxiren que participar activamente no canto, en lugar de escoitar música coral, por exemplo, é crucial. “Cando se canta, utilízanse os sistemas frontal e parietal do cerebro, que son os que regulan o propio comportamento, e empréganse máis recursos motores e cognitivos para o control vocal e as funcións executivas”, explica Särkämö.

Os primeiros resultados dun estudo lonxitudinal no que se comparou o funcionamento neurocognitivo de membros de coros de anciáns con adultos maiores sans (que non cantan) mostraron os efectos positivos do canto no funcionamento cognitivo e auditivo, así como a importancia da interacción social que implica, que pode axudar a atrasar a aparición da demencia.

O canto ten efectos positivos no funcionamento cognitivo e auditivo

Os membros dos coros obtiveron mellores resultados nas probas neuropsicolóxicas, informaron de menos dificultades cognitivas e tiveron unha maior integración social. As medicións do electroencefalograma dos mesmos grupos suxiren que os cantantes do coro tiñan capacidades máis avanzadas de procesamento auditivo de alto nivel, especialmente para combinar a información de ton e localización nas rexións cerebrais frontotemporais, algo que Särkämö atribúe á complexidade da contorna sonora no canto do coro.

O seguinte paso será replicar e ampliar este traballo con coros de maiores para pacientes diagnosticados de alzhéimer e desenvolver un ensaio clínico a gran escala para comprobar o efecto. Con todo, é probable que o reto sexa diferente co alzhéimer: mentres que os pacientes poden lembrar cancións do seu pasado, Särkämö non está seguro de ata que punto poden aprender e reter novas letras.

O investigador é optimista e realista sobre este traballo. “Trátase de tentar estimular as redes que quedan no cerebro. Cremos que o canto podería axudar a recuperar algunhas desas funcións, pero, por suposto, co alzhéimer é un trastorno brutal e progresivo, así que buscamos gañar tempo e tentar retardar a deterioración que xa se está producindo”.

A mesma partitura

Outro dos que está firmemente centrado en responder aos retos do avellentamento da poboación é Christian A. Drevon, profesor de medicina da Universidade de Oslo (Noruega). Drevon é especialista en biomarcadores e agora utiliza os seus coñecementos para comprender os distintos factores que afectan á función neurocognitiva no proxecto Lifebrain, financiado con fondos europeos.

“A maioría dos estudos sobre o alzhéimer son transversais, nos que se toma un grupo de persoas, obsérvase un momento determinado e asócianse certas cousas cos que teñen a enfermidade e os que non”, explica. “Con todo, isto non adoita ser causal; non se pode saber se é a razón da enfermidade ou se é só unha consecuencia dela”, continúa indicando.

Para entender realmente o que ocorre co alzhéimer e a demencia, necesítanse datos de individuos que abrangan períodos nos que estean sans e nos que non o estean, para saber que é o que fallou. Coñecer esta cuestión é o principal obxectivo de Lifebrain, coordinado polos psicólogos Kristine Walhovd e Anders Fjell.

Analizáronse 40.000 escáneres cerebrais de máis de 5.000 persoas de entre 18 e 80 anos

Mediante a recompilación de escáneres cerebrais de resonancia magnética preexistentes de persoas de toda Europa, o proxecto Lifebrain analizou a importancia dunha serie de factores que inflúen na cognición cando avellentamos e como poden variar entre os distintos individuos.

Para analizar máis de 40.000 escáneres cerebrais de máis de 5.000 persoas de entre 18 e 80 anos de sete países, o primeiro reto foi harmonizar os datos. Ofrecen os mesmos resultados as resonancias magnéticas de Suecia e España? Para asegurarse de que así fora, Lifebrain enviou a oito participantes por toda Europa para que se sometesen a escáneres e axustasen os equipos.

Harmonizáronse todas as probas psicolóxicas (incluídas as cognitivas) e outros datos recollidos(peso corporal, datos demográficos, xenéticos e de estilo de vida, incluídos o sono e a dieta).

A continuación, o equipo vinculou os datos da resonancia magnética con outras bases de datos, o que permitiu descubrir novas ideas sobre como o lugar onde se vive e o acceso aos espazos verdes poden contribuír a reducir o risco de demencia. Á inversa, tamén axudou a revelar como a educación e o sono poden ser menos importantes para o risco futuro de demencia do que se supoñía.

“Probablemente non sexa certo que a educación evita o desenvolvemento da demencia”

Christian A. Drevon, Universidade de Oslo

“Moitos estudos afirmaron que a educación é moi importante para reducir o risco de demencia. Pero se se fai un seguimento lonxitudinal das persoas ao longo da súa vida, en realidade non hai ningunha relación”, di Drevon. “Iso non significa que a educación non sexa importante, senón que probablemente non sexa certo que a educación evite o desenvolvemento da demencia. Temos que buscar outros factores de importancia”, apunta.

Dado o custo das resonancias magnéticas, Drevon suxire que poderían tomarse pequenas mostras de sangue (manchas de sangue secas) mediante unha picada no dedo, sen necesidade de axuda profesional, para obter información individual no futuro. Se se analizan nun laboratorio avanzado como Vitas Ltd, socio de Lifebrain, poderían cambiarse as regras do xogo á hora de ofrecer consellos personalizados e en liña sobre os riscos individuais.

“Se realmente se quere mellorar o estilo de vida, probablemente haxa que personalizalo. Hai que medir varios factores a nivel individual ao longo da vida”, afirma. “A nosa mellor oportunidade de loitar contra a deterioración cognitiva e a demencia virá da man de medidas preventivas temperás que utilicen este enfoque de datos ao longo da vida”, indica.

Cancións para exercitarse

Co tempo, o profesor Drevon espera que estes coñecementos personalizados poidan axudar a atrasar ou a erradicar certos aspectos da demencia. Mentres tanto, que tal cantar para evitar a deterioración cognitiva, como propón Särkämö no proxecto PREMUS? Está de acordo en que cantar podería ser unha medida preventiva importante?

“O cerebro é como un músculo. Se o adestras, tonifícalo, como cando o utilizas para cantar: trátase dunha tarefa complexa na que interveñen moitos procesos e que require unha retención. Existen, por suposto, outras formas de adestrar o cerebro, pero cantar é un excelente exemplo de actividade que pode axudar a mellorar a función cerebral”, conclúe.


A investigación descrita neste artigo financiouse con fondos da UE. Artigo publicado orixinalmente en Horizon, a revista de Investigación e Innovación da Unión Europea.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un novo test pode detectar o alzhéimer cunha precisión do 90 %

Unha investigación internacional con participación española desenvolveu unha proba que identifica un biomarcador clave chamado p-tau217

O IDIS e o IIS Galicia Sur investigan a relación entre estilo de vida e deterioración cognitiva no alzhéimer

Biomarcadores en sangue e o uso da intelixencia artificial poderán axudar na detección temperá desta doenza neurodexenerativa

É o alzhéimer un novo tipo de diabetes?

Trátase dunha hipótese aínda non confirmada, pero algúns sinais suxiren que podería existir un vínculo entre estas dúas enfermidades

Sonia Villapol: “En 2050 haberá tres veces máis pacientes de alzhéimer”

Entrevistamos á científica galega co gallo do décimo aniversario de Gciencia: "Aválavos o contido de calidade. Outros medios cópianvos sen avergoñarse"