En 1784, o xeógrafo Tomás López trazou o mapa máis completo de Galicia realizado ata esa data. Debuxado cos mellores adiantos técnicos da súa época, foi a representación máis precisa do país, aínda que acumula inexactitudes que non se resolverían ata que, en 1834, Domingo Fontán publicase a súa colosal Carta Xeométrica de Galicia, levantada xa con precisión milimétrica.
O mapa toma como meridiano de orixe o pico do Teide, na illa de Tenerife. E está trazado en escala 1:330.000. Ocupa catro follas dentro do seu Atlas Xeográfico de España, unha recompilación de 102 espectaculares mapas que foron publicados polos seus fillos en 1804, xa despois da súa morte.
Tomás López foi unha figura de prestixio na súa época. Coetáneo do coruñés Cornide de Saavedra, que tamén trazou un mapa de Galicia, aínda que menos preciso, naceu en 1730 en Madrid, onde faleceu en 1802 sen ver publicada boa parte da súa obra. E, como outros grandes científicos da súa época, formouse en París cos máis av
O mapa divulgativo de Tomás López conservado na Biblioteca Nacional.
anzados mestres da cartografía. O mesmo farían anos máis tarde o matemático de Lalín José Rodríguez González ou o propio Domingo Fontán.
Grazas ao mecenado do marqués da Enseada, Tomás López, tivo por mestre en Francia ao xeógrafo Juan Bautista Bourguignon d’Anville. Desde a creación, en 1666, a Academia das Ciencias de París, o saber astronómico e xeodésico radicaba na capital francesa, con instrumentos xeodésicos e de medición do tempo que permitían determinar latitudes e loxitudes por cálculos trigonométricos, ademais de altitudes con grande exactitude.
Ao seu regreso, López converteuse en Xeógrafo dos Dominios da súa Maxestade, asumindo a dirección do Gabinete de Cartografía creado polo rei Carlos III. En 1795, Godoy encargoulle a obra do Atlas Xeográfico de España, que resultou ser o máis completo ata esa data. E nel atopamos estes catro mapas que representan Galicia no seu conxunto.
Entre as curiosidades do mapa, está aínda a división política nas sete provincias do Antigo Réxime. No mapa de López atopamos unha definición da Galicia da época: “Galicia, provincia de España, con título de Reyno, os romanos chamárona Galaecia por mor dos seus antigos habitantes, que se chamaba Galecios”.
Para o mapa de Galicia, López empregou as técnicas que aprendeu dos grandes xeógrafos en París
Describe logo os seus límites: “Ten os seus termos polo Norte e Oeste co Océano, polo Leste con Asturias e parte do Reyno de León, polo Sur con Portugal e o río Miño que en parte a separa. Ten 50 leguas de longo e 40 de ancho. Corren por esta provincia os ríos Miño, Ulla, Mandeo e Lima, que os antigos poetas chamaron Letho, Río do Esquecemento”.
Na diocese de Tui, destaca as cinco vilas principais na súa época: “ Tuy, Tude, bispado sobre o río Miño. Vigo, Pontevedra, Baiona e Soto Maior son desta diocese”. E, en lugar de apuntar as sete provincias, fala das cinco dioceses eclesiásticas: “Santiago de Compostela, capital, arcebispado e universidade, permanece aquí o Corpo do Apóstolo Santiago O Maior, e nesta cidade tivo a súa orixe a Orde dos Cabaleiros deste Santo”.
E continúa coa “Coruña, residencia do Capitán Xeral con Audiencia. Betanzos, Santa María de Finisterra (vila que deu o nome ao famoso cabo chamado antigamente Celticum e Artabrum Promontorium) son desta diocese”.
Sobre a provincia de mindoniense di: “Mondoñedo, bispado; pertence a esta diocese o porto soado do Ferrol, castro de Ortegal, Viveiro, Ribadeo.
Detalle da reseña de texto que acompaña o mapa.
“Lugo, Lucus Augusti, bispado sobre o río Miño, comprendendo a Portomarín, Monforte de Lemos”, anota sobre Lugo. Mentres que en ourense salienta : “Aquae Caldae, bispado sobre o río Miño, son destas dioceses Viana, Monte Rei”.
Outras curiosidades do mapa son algúns dos seus topónimos. A ría de Vigo aparece detalladamente representada, coas illas Cíes á súa entrada, coa denominación: “ Illas Seyas ou de Bayona”. Como é lóxico, a vila de Vigo aparece diferenciada de Bouzas, pero tamén de moitas das parroquias que hoxe integran o municipio e que xa son sinaladas, como Coruxo, Fragoso, Teis, Alcabre, Coia, Zamáns ou Cabral. Aparecen claramente ríos co Verdugo, o Oitavén ou o Miñor, ao que chama río Ramallosa. E a península do Morrazo está moi ben trazada, coas súas praias e cabos, sinalando cada accidente xeográfico incluíndo unha moi coidada ría de Aldán.
Tomás López publicara antes outros mapas de Galicia, incluíndo algúns dirixidos aos escolares da súa época. Nisto foi un pioneiro, ao incorporar a xeografía como unha materia de estudo con ánimo moi divulgativo. De feito, a Biblioteca Nacional de España adquiriu en 2012 unha interesante ‘cartografía portátil’ que foi editada en Lisboa en 1812.
