Así foi o primeiro día tras o asteroide que extinguiu os dinosauros

Fai 65 millóns de anos, o impacto dun asteroide na Terra desencadeou incendios forestais e un tsunami, e expulsou tanto xofre á atmosfera que bloqueou a luz do Sol. Isto explica en parte a extinción do 75 % da vida nese momento. A análise de rochas extraídas da zona central do cráter Chicxulub en México confirma esta teoría e revela a ausencia de xofre nalgunhas das mostras.

Na superficie da Terra hai preto de 200 cráteres de impacto coñecidos. Algúns están moi ben conservados e mesmo son claramente visibles, como o cráter Barringer en Arizona (Estados Unidos) duns 1.200 metros de diámetro, mentres que outros son detectados só polos ollos adestrados de xeólogos e xeofísicos especializados.

Publicidade

O máis importante de todos eles é o cráter Chicxulub, situado na península de Iucatán en México. A pesares do seu enorme tamaño, de 200 quilómetros, non ofrece vistas espectaculares para un visitante. O cráter está enterrado baixo centos de metros de sedimentos que se acumularon a través dos millóns de anos que pasaron desde que se formou, fai uns 65 millóns de anos.

Aínda que houbo moitos grandes impactos no noso planeta ao longo da súa historia, Chicxulub é o único coñecido por causar unha das cinco grandes extincións masivas da vida no planeta. Cando aquel asteroide chocou contra a Terra, o impacto provocou incendios forestais, desencadeou un tsunami e expulsou tanto xofre á atmosfera que bloqueou a luz do Sol, o que causou un arrefriado global que conduciu finalmente á extinción dos dinosauros.

Un novo estudo, liderado polo Instituto de Xeofísica da Universidade de Texas (EUA) e coa participación do Centro de Astrobioloxía do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), confirma este hipotético escenario exposto polos científicos.

Os investigadores analizaron mostras de rochas extraídas da zona central do cráter e atoparon sólidas evidencias nas decenas de metros de rochas que encheron o cráter nas primeiras 24 horas despois do impacto. “As evidencias inclúen fragmentos de carbón vexetal, unha mezcolanza de rochas arrastradas polo contrafluxo do tsunami e unha notoria ausencia de xofre. Todas elas pertencen a unhas mostras de roca que ofrecen os datos máis detallados ata o de agora das secuelas da catástrofe que terminou coa era dos dinosauros”, sinala Sexan Gulick, profesor de investigación no Instituto de Xeofísica da Universidade de Texas e autor principal do estudo.

“É un conxunto de mostras que puidemos extraer da zona cero do impacto”, dixo Gulick, que tamén codirixiu a misión científica de perforación do Programa Internacional de Descubrimento Oceánico (IODP 2016), que extraeu en 2016 as rochas do lugar do impacto, desde unha plataforma en alta mar, na península de Iucatán.

“Permítenos estudar os procesos do impacto desde unha localización case de testemuñas oculares”, engade. O estudo publícase esta semana na revista Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) e baséase en traballos anteriores que permitiron describir como se formou o cráter e como a vida se recuperou relativamente rápido no lugar do impacto.

As análises indican que a maior parte do material que encheu o cráter nas horas posteriores ao impacto orixinouse no mesmo lugar do impacto ou foi arrastrado pola auga do océano que fluíu de novo cara ao cráter desde o Golfo de México circundante. Nun só día depositáronse ao redor de 130 metros de material, unha taxa que se atopa entre as máis altas xamais atopadas no rexistro xeolóxico.

Esta taxa vertixinosa de acumulación quedou rexistrada nas rochas, e permitiu reconstruír os sucesos acaecidos no medioambiente dentro e fóra do cráter nos minutos e horas despois do impacto e facerse unha idea sobre os efectos a longo prazo do impacto, que, segundo os datos, acabou co 75% da vida presente entón no planeta.

Gulick descríbeo como un inferno de curta duración a escala local, seguido dun longo período de arrefriado global. “Torráronse e logo conxelárons”, di. “Aínda que non todos, moitos dinosauros morreron ese día”, revela.

Como experto en sedimentación relacionada co impacto en cráteres formados en ambientes mariños, Jens Örmo, investigador do Centro de Astrobioloxía e coautor do estudo, analizou as mostras en busca de variacións relativas en factores como o tipo de rocha e o tamaño ou a redondez do fragmento, co obxectivo de coñecer a forma na que o material fora transportado e depositado; e ás veces tamén a súa procedencia.

“Esta parte do estudo foi esencial para entender a cantidade de auga que fluía no cráter e os procesos que aconteceron cando o cráter estaba a encherse. Os sedimentos revelan enormes enerxías de transporte que son moito máis grandes que calquera outra inundación catastrófica coñecida no planeta. A auga densa e chea de entullos movíase con velocidades que equivalían á velocidade do vento dos furacáns“, sinala Örmo.

Os investigadores estiman que o asteroide impactou cunha potencia equivalente á de dez mil millóns de bombas atómicas como a de Hiroshima. A explosión carbonizou toda a vexetación situada a miles de quilómetros á redonda do impacto e desencadeou un enorme tsunami que chegou ata o interior de América do Norte, a máis de 2.000 quilómetros de distancia.

Dentro do cráter, os investigadores atoparon carbón vexetal e tamén un biomarcador químico da presenza de fungos do chan dentro ou xusto encima de capas de area, o que sería signo de ser depositado por un refluxo de augas. Estes achados suxiren que a paisaxe carbonizada foi arrastrada cara ao cráter polo retroceso das augas do tsunami.

Un dos resultados máis importantes da investigación foi a ausencia de xofre nalgunhas das mostras de roca. A área que rodea o cráter de impacto está chea de rochas ricas en xofre, pero non había xofre no núcleo. Onde estaba este elemento?

O impacto do asteroide puido vaporizar os minerais ricos en xofre presentes no lugar do impacto e liberounos á atmosfera, que se volveu opaca á luz solar. Isto causou fondos cambios no clima da Terra, que sufriu un arrefriado global. Os investigadores estiman que polo menos 325.000 millóns de toneladas métricas serían liberadas á atmosfera polo impacto. Esa cantidade é preto de dez mil veces superior a todo o xofre que foi expulsado á atmosfera durante a erupción do volcán Krakatoa (Indonesia) en 1883, que provocou un descenso media de 2,2 º C na temperatura global durante cinco anos.

Aínda que o impacto do asteroide provocou unha destrución masiva a escala rexional, foi precisamente este cambio climático global o que causou a extinción masiva de especies na Terra, non só dos dinosauros, senón tamén da maioría da outra vida que habitaba o planeta nese momento.

“O verdadeiro asasino ten que ser atmosférico”, sinala Gulick. “A única maneira de conseguir unha extinción masiva global como esta é un efecto atmosférico”. Para Örmo, “todo o que se pode deducir dos sedimentos depositados neses primeiros instantes permítenos saber como foi o primeiro día do Cenozoico, o primeiro día dunha nova era dominada polos mamíferos e eventualmente por nosa propia especie. Unha especie que agora, por outras causas como a contaminación masiva dos océanos e da atmosfera, iniciou a sexta e última das extincións masivas. Talvez aínda estamos a tempo de aprender algo do pasado”, conclúe.

Aquí podes ler o artigo publicado en PNAS