“A ciencia é bela e é por esa beleza que debemos traballar nela, e quizais, algún día, un descubrimento científico como o radio poida chegar a beneficiar a toda a humanidade” .
Con esta frase, a gran Marie Curie revelaba unha arela convertida en realidade. Esta científica pioneira no estudo da radiactividade foi a primeira muller en recibir un Premio Nobel e, ata a data, a única persoa que recibiu dous Premios Nobel en distintos sectores científicos: Física (1903) e Química (1910). Descubriu os elementos Radio e Polonio e as súas investigacións foron fundamentais no estudo da estrutura atómica da materia con múltiples aplicacións en medicina e outras disciplinas. Curie chegou a equipar 20 unidades móbiles con servizos fixos de radioloxía que a científica distribuíu polos hospitais de campaña, durante a Primeira Guerra Mundial e que permitiron tratar a máis dun millón de soldados feridos.
Publicidade
A muller e a súa relación coa ciencia e a innovación no noso país non está a ser tarefa doada. Por mor disto iniciouse con gran dinamismo a xornada do Día Internacional da Muller e a Nena na Ciencia que se celebra cada 11 de febreiro e na que o obxectivo principal era proporcionar visibilidade ao papel que desempeñan as mulleres na ciencia. Este día é un acontecemento recentemente establecido, en decembro de 2015, pola ONU, o cal causou un positivo impacto no noso pais.
A situación actual das mulleres dedicadas á ciencia en España é complicada, por mor de multitude de factores a ter en conta, que van desde a percepción que teñen as nenas da ciencia ata as dificultades que poden atopar as mulleres para progresar na súa contorna laboral científica.
Publicidade
Aínda que o número de mulleres que se preparan na Universidade medrou exponencialmente durante as últimas décadas, a distribución por carreiras é moi dispar: en particular, a presenza de mulleres en certas especialidades científicas, como a física e as enxeñarías, é moi inferior á dos homes.
Este desproporción acentúase a medida que se progresa e se ascende na carreira investigadora. Nas disciplinas científicas biosanitarias e en ciencias sociais, a proporción de mulleres estudantes é maior que a de homes, pero igualmente a proporción diminúe notablemente en etapas posteriores.
Como muller dedicada á ciencia creo que estamos a tentar evolucionar e converternos nun sistema produtivo e ambicioso, que aspira a ser competitivo en todo o mundo pero no que aínda existen moitos atrancos que liquidar e polos que queda moito por facer. No meu caso particular, as dificultades que me atopo son pequenos reflexos do que aínda é o mundo científico hoxe en día.
Hai moitos sacrificios profesionais que debemos afrontar as investigadoras españolas se desexamos conciliar o traballo coa vida persoal. Hai algún tempo aconteceu nunha conferencia mundial científica celebrada en Corea do Sur, o Premio Nobel de física 2001, o bioquímico británico Tim Hunt , fixo unhas declaracións nas que deixou patente a súa opinión en canto ao papel das mulleres científicas no laboratorio: ”Deixádeme contarvos o meu problema coas mulleres… Hai tres cousas que pasan cando as mulleres andan polo laboratorio. Namoras delas, namóranse de ti e cando as criticas, choran”. Ao que seguidamente engadiu: “Estou a favor dos laboratorios separados por sexos ”.
Posteriormente, Hunt, pediu desculpas “se ofendera a alguén” e manifestou: “Eu namoreime no laboratorio e outra xente no laboratorio namorouse de min e iso prexudica á ciencia porque é tremendamente importante que no laboratorio todos estean en igualdade de condicións”, explicou á BBC .
Ademais, o bioquímico –que compartiu o Nobel polo seu traballo sobre a división das células– tamén dixo que soamente estaba “a tentar ser honesto”. Obviamente, estes comentarios caeron como un xerro de auga fría sobre a audiencia e a comunidade científica.
Efectivamente, non é a única persoa dedicada á ciencia que pensa deste modo, pero como gañador do Nobel ten a responsabilidade de dar exemplo como embaixador da profesión.
Por iso, desde as nosas posibilidades, debemos traballar para alcanzar a paridade na investigación e o recoñecemento xusto dos méritos e capacidades de todos para só así poder conseguir a verdadeira excelencia científica.
Temos un arduo camiño por percorrer: eliminar os estereotipos de xénero no ámbito da ciencia; fomentar as vocacións científicas en nenas e adolescentes; visibilizar o traballo das científicas; coñecer as causas da fenda de xénero neste campo de coñecemento e promover prácticas que axuden a eliminala. Como dicía Oprah Winfrey: “Onde non hai loita non hai forza”. Ánimo, que nós podemos.
