Únete á nosa canle de Whatsapp
Un equipo dirixido polo arqueólogo da Universidade Nova de Lisboa Xurxo Ayán, no que colabora o Instituto de Ciencias do Patrimonio (Incipit) do CSIC, atopou recementemente nunha escavación situada en Vilachá (Pobra do Brollón), na Ribeira Sacra, varios restos óseos que semellan estar soterrados “nunha cista prehistórica“. Os restos humanos xa están a ser estudados no laboratorio, a través de probas de datación con Carbono 14. De confirmarse a súa antigüidade, segundo fontes coñecedoras do proxecto, “estarían entre os restos humanos máis antigos atopados en Galicia”.
O equipo traballaba na procura do mosteiro de San Martiño de Piñeira, un edificio medieval hoxe desaparecido, pero do que existe documentación, e que a tradición oral situaba no lugar dos Conventos, nos viñedos que caen ao Sil. Na escavación neste lugar constatouse a ocupación medieval, con mostras de cerámica dos séculos XII ou XIII e unha moeda do reinado de Afonso X.
Porén, debaixo destes niveis medievais, apareceu a sorpresa para o equipo de investigadores. “Escavado directamente na rocha apareceu o oco cos restos humanos; un depósito funerario que indica un tratamento ritual posterior do cadáver”, xa que só se atoparon un cranio, unha vértebra e dous fémures. Estas evidencias, para Xosé Gago, apuntan a pensar, á espera das análises de Carbono 14, que se trata dun enterramento precristián, xa que non se corresponde cunha sepultura deste tipo. Tamén se realizarán estudos que puideran dar máis datos sobre a dieta que seguían estas persoas, mesmo análises de ADN.
“O corpo ten sinais de ser ritualizado, e colocado no lugar, o que pode indicar dúas cousas: a persistencia de ritos prehistóricos na era cristiá, ou ben que o lugar tivo unha longa continuidade de ocupación. Son dúas hipóteses moi interesantes, calquera delas”.
Segundo explica Xosé Gago, coordinador do proxecto Adegas da Memoria, no que se enmarcan as escavacións, e técnico de Cultura do concello da Pobra do Brollón, os restos humanos atopáronse nos últimos momentos da prospección, “case no tempo de desconto”, expón. Un achado que, a xuízo de Gago, vai supoñer un importante pulo para a xestión e promoción do patrimonio cultural da zona, no que toman parte activa as veciñas e veciños do concello.
Engade que os restos atopados son “a punta do iceberg. Dende o Concello levamos moitos meses traballando conxuntamente cos veciños, e foron eles os que nos falaron de que no lugar dos Conventos había un antigo mosteiro, e a partir de aí nace todo o proxecto”, engade o técnico de Cultura.
No marco da xestión cultural, o concello da Pobra traballa desde hai anos en proxectos como o do castro de San Lourenzo, na parroquia de Cereixa, e a aposta pola Memoria Histórica a través da Casa de Repil ou varias exhumacións de represaliados na Guerra Civil.
Alén disto, os impulsores do proxecto destacan o contexto do achado, coa candidatura da Ribeira Sacra a Patrimonio da Humanidade: “A paisaxe da Ribeira Sacra é unha paisaxe cultural que non se pode entender nin concibir sen ter en conta ás persoas que viviron e
traballaron, que viven e traballan, na zona”, explica Xosé Gago.
Adegas da Memoria
O proxecto Adegas da Memoria é unha iniciativa etno-arqueolóxica que ten por obxectivo dinamiar a parroquia de Vilachá de Salvadur a través da participación veciñal e a colaboración científica por parte do Incipit-CSIC. Na parte arqueolóxica, a intervención está dirixida por Xurxo Ayán. “Con este novo achado, superamos con creces o obxectivo principal de Adegas da Memoria, que é facer o primeiro gran estudo sobre as orixes e evolución da paisaxe da Ribeira Sacra por man das persoas”, expón Ayán.
Alén da escavación, Adegas da Memoria é un proxecto integral impulsado polo Concello e a Asociación de Veciños de Vilachá para dinamizar a Ribeira desde a perspectiva das persoas que viven e traballan nela. Estase realizando unha serie documental de catro tempadas, que estrea estes días o último episodio da segunda, centrada no conxunto dos Conventos.
As seguintes tempadas levarán ao espectador nunha viaxe ata o pasado da Ribeira Sacra, guiado polo coñecemento e as testemuñas dos veciños. Abordarase a orixe dos pataos ou socalcos, fundamental para entender como se construíu e como evolucionou a paisaxe da Ribeira; e por último, as icónicas Adegas de Vilachá, cuxo estudo pode proporcionar moita información sobre a historia da viticultura na zona.
Na investigación participan máis de quince científicos dos eidos da etnoarqueoloxía, a
arqueoloxía da arquitectura (coa arqueóloga Sonia García) e a edafoloxía (coa edafóloga Cruz Ferro).
