Este xoves 27 e venres 28 de abril, o Centro Singular de Investigación en Medicina Molecular e Enfermidades Crónicas (CiMUS) acollerá o primer Workshop de radio e nano-oncoloxía, que ten o obxectivo de abordar a aplicación da tecnoloxía, nanotecnoloxía e materiais para o tratamento de cancro cerebral. Será un encontro internacional que se enmarca no proxecto europeo Nichos inmoduladores activados por radioterapia (RAIN). O coordinador da cita, o investigador Marcos García-Fuentes da Universidade de Santiago de Compostela (USC), explica que se abordarán aspectos sobre inmunodulación, radioterapia e translación clínica e industrial, para así coñecer os últimos avances en terapias de tumores como o gliobastoma, un cancro sen cura.
O proxecto RAIN parte da base de que a radioterapia, empregada no tratamento de primeira liña do glioblastoma, ten un efecto inmunolóxico directo causado pola liberación de antíxenos no microentorno tumoral por parte das células moribundas. “Pretendemos aproveitar o efecto inmunolóxico que ten a radioterapia. Cada vez hai más probas da súa eficacia”, explica García-Fuentes. O cancro ten diversos mecanismos para impedir que as células inmunes lle ataquen, “por iso o efecto inmune que ten a radioterapia é bastante limitado”, comenta o investigador da USC. O equipo de RAIN pretende desensolver unha serie de tecnoloxías que lles permiten potenciar a resposta inmune, de maneira que ao cancro lle sexa moito máis difícil evadir as células inmunes para que estas o combatan.
O investigador explica que a intención destas terapias é inhibir os efectos de supresión á vez que se aportan moléculas que permiten estimular o efecto. “Son moi potentes, pero están baseadas en terapias de ARN, que introduce pequenas pezas que se adxuntan directamente ás proteínas para alterar as súas funcións. En concreto, a terapia ARN de interferencia axúdanos a suprimir a resposta evasiva, e a ARN mensaxeiros, similiar ás que se empregan nas vacinas de COVID, xenera o efecto inmunoestimulador“, indica Marcos García. Da mesma manera, indica que este tipo de moléculas teñen moita dificultade para xerar un efecto, ademais de ser bastante tardío. É por iso polo que pretenden xerar ferramentas nanotecnolóxicas que axuden a levar o ARN dentro das células, e ademais, introducilo nun sistema de implantación que permita depositalo dentro da cavidade intracraneal no momento no que se opera o tumor. Isto tería un efeito moito máis prolongado, indica o investigador.
O equipo RAIN pretende xerar ferramentas nanotecnolóxicas que axuden a levar o ARN dentro das células
Na actualidade, as opcións de tratamento para o glioblastoma son a cirurxía de extracción do tumor; a radioterapia, que emprega a enerxía que provén de raios X e os protóns; e a quimioterapia, que usa medicamentos fortes para destruir as células. Neste último enmárcase un fármaco que ten a habilidade de atravesar a barreira entre o sangue e o cerebro. Chámase Temolozomida, pero é unha terapia con certo nivel de efectos secundarios. A previsión de supervivencia con este fármaco é de alrededor de 15 meses, alega o investigador. En xeral a supervivencia a longo prazo non pasa do 5% nos pacientes. “Non se pode dicir que sexa efectiva, prolonga un pouco a supervivencia pero nada máis. Existen algúns ensaios clínicos con anticorpos de última xeración, pero os resultados non están sendo demasiado concluíntes”, comenta.
Neste senso, a inmunoterapia pode ser unha gran oportunidade para lograr un verdadeiro avance no tratamento do gliobastoma. O gliobastoma é un tipo de cancro pouco inmunoxénico e posúe un entorno inmunosupresor, de forma que a inmunoterapia non é eficaz neste caso. De aí a urxencia de buscar terapias innovadoras para poder tratar os tumores cerebrais máis frecuentes en adultos. O proxecto RAIN defende que a radioterapia ten un efecto inmunolóxico directo causado pola liberación de antíxenos tumorais no microentorno tumoral por parte das células moribundas. O equipo procura descubrir os protocolos de radioterapia con fotóns que xeran respostas inmunitarias e deseñar ao mesmo tempo nanomedicinas para a activación inmunitaria. Neste senso, os investigadores estudan o efecto antitumoral dos prototipos en combinación coa radioterapia, e co “inhibidor do punto de control inmunitario en diferentes niveis de glioblastoma, nun esforzo por impulsar estas nanomedicinas cara unha traslación clínica”, indican dende a USC.
O congreso terá lugar ao longo da mañá do xoves e do venres. Marcos García explica que o evento constituíse aproveitando a reunión que terá lugar en Santiago do proxecto europeo RAIN, que traerá ao país científicos de varios países. Por exemplo, a Alessio Malfanti, da Universidade Católica de Lovaina (Bélxica); Hsieh-Chih Tsai, da Universidade Nacional de Taiwán da Ciencia e Tecnoloxía; Yolanda Prezado, do Instituto Curie; Long-Sheng Lu, da Universidade Médica de Taipei (Taiwán); Diana M. Hernández Palomino, da Universidade de Padua (Italia). Participan tamén a biofarmacéutica da USC María J. Alonso; Noémi Csaba e Pablo Hervella, do Instituto de Investigación Científicas de Santiago; e Rosana Simon, especialista en nanomedicina da Universidade de Vigo (UVigo). O encontro retransmitirase a través do zoom da Sociedade Española de Farmacia Industrial e Galénica. “É unha actividade pública de difusión que atraerá a xente do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago (IDIS). Pola tarde, os membros do consorcio reunirémonos para analizar o proxecto, ver en que punto estamos e definir que temos que facer nos próximos anos”, apunta Marcos García-Fuentes.
