O noso máis recente estudo, publicado en Nature Climate Change, mostra por primeira vez evidencias claras de que o quecemento global está a afectar xa á saúde humana. Foi o responsable de 1 de cada 3 mortes por calor entre 1991-2018.
O Quinto Informe de Avaliación do Panel Intergobernamental sobre Cambio Climático estableceu que as emisións antropogénicas de gases de efecto invernadoiro representan a causa dominante do quecemento do planeta.
Os escenarios de altas emisións, nos que non existen estratexias de mitigación, predín un aumento media da temperatura da superficie de entre 2,6℃ e 4,8℃ para fins deste século. Estudos previos indican un aumento neto no exceso de mortalidade de entre un 3 % e un 12,7 % relacionado coa temperatura en escenarios de altas emisións. Pero ningún estudo avaliara ata o de agora se este impacto xa se produciu nas últimas décadas e en que medida.
Os resultados deste traballo mostran que xa estamos a experimentar as consecuencias do cambio climático no planeta
O actual traballo, coordinado por investigadores da Universidade de Berna e a Escola de Hixiene e Medicina Tropical de Londres, realizouse no marco da rede de investigación colaborativa MCC, a máis grande actualmente en investigación de saúde, clima e contaminación ambiental.
O noso obxectivo era cuantificar a contribución real do cambio climático provocado polo home ao aumento do risco de mortalidade por mor da calor en 732 cidades de 43 países en todo o mundo. Para iso, utilizamos os métodos estatísticos máis avanzados actualmente en epidemioloxía do cambio climático.
Vulnerabilidade das cidades ao calor
Por unha banda, analizamos as series temporais observadas de temperatura e mortalidade diaria para estimar o nivel de vulnerabilidade á calor en cada cidade. Por exemplo, en Madrid o risco de mortalidade aumenta un 60 % para un temperatura de 31℃ con respecto a unha temperatura de confort de 22℃, na que o risco é mínimo.
A continuación, utilizamos as últimas simulacións de temperatura dispoñibles do Proxecto de Intercomparación de Modelos de Detección e Atribución (DAMIP- CMIP6) para dous escenarios climáticos:
- Con quecemento global, que se corresponde coas condicións actuais (forzamientos naturais e antropogénicos).
- Sen quecemento, no que se eliminou a influencia da actividade humana (forzamientos naturais).
Finalmente, cuantificamos a mortalidade atribuída á calor durante a estación cálida en ambos os escenarios utilizando a curva exposición-resposta e as series de temperatura de cada cidade. A mortalidade debida á calor atribuíble ao cambio climático antropogénico calculouse como a diferenza entre a mortalidade estimada en ambos os escenarios.
Cales son as rexións máis afectadas?
Os resultados mostran que un 37 % das mortes relacionadas coa calor débense ao cambio climático inducido polo home. Aínda que o impacto varía substancialmente entre rexións xeográficas.
As máis afectadas, cunha proporción de mortalidade por calor atribuída ao cambio climático por encima do 70 %, sitúanse en países de Centro e Sudamérica (Ecuador 76,6 %, Colombia 76 %, Guatemala 75,4 %) e por encima do 60 % no sueste e oeste de Asia (Kuwait 67,7 %, Iran 63,1 %, Filipinas 61,2 %). Así mesmo, as poboacións que viven en países de ingresos baixos e medianos, que son responsables dunha pequena parte das emisións antropogénicas no pasado, son as máis afectadas.
En España, o 30 % do total de mortes por calor pódense atribuír ao cambio climático inducido polo home. A partir dos resultados do estudo, calculamos a posteriori que se producen 704 falecementos anuais nas capitais de provincia españolas durante o período de verán (xuño-setembro). Entre eles destacan 177 falecementos por ano en Madrid, 94 en Barcelona, 39 en Sevilla e 38 en Valencia.
Estes resultados mostran claramente a necesidade urxente de implementar estratexias de mitigación e adaptación máis ambiciosas e eficientes para minimizar os impactos na saúde do cambio climático canto antes.
As accións deberán estar principalmente enfocadas ás grandes cidades, que polas súas características en termos de desigualdade e o efecto da illa de calor requiren dunha urxente reestruturación en sentido bioclimático. Por exemplo, medidas orientadas á planificación urbana ou redución de tráfico, creación de zonas verdes e instalación de fontes, ou o uso de pavimentos e construcións eficientes térmicamente poderían axudar a reducir de forma substancial os efectos de altas temperaturas.
Estudos previos xa describiran que con alta probabilidade o cambio climático traería impactos devastadores no futuro. Pero os resultados deste traballo mostran que xa estamos a experimentar as consecuencias do cambio climático no planeta.
Ata o momento, a temperatura global media aumentou ao redor de 1° C, que é unha fracción do que poderiamos enfrontar se as emisións continúan aumentando sen control. Polo que a proporción de mortes relacionadas coa calor continuará crecendo se non tomamos medidas urxentes o cambio climático ou non nos adaptamos adecuadamente.
*Aurelio Tobias é profesor asociado no Instituto de Diagnóstico Ambiental y Estudios del Agua (IDAEA – CSIC). Ana M Vicedo-Cabrera é a xefa do grupo de investigación Cambio Climático y Salud, Universidad de Berna. Dominic Royé é investigador de Xeografía Física, Universidade de Santiago de Compostela
Cláusula de Divulgación: As persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes máis aló do cargo académico citado anteriormente.