Un costume milenario que temos os humanos é a de realizar co inicio de cada novo ano unha posta a punto das nosas cuestións pendentes e a consecuente elaboración dunha lista de propósitos para alcanzar os nosos desexos e soños.
Dous dos factores máis importantes para poder levalos a cabo, e non abandonar ao primeiro de vez, son o súa factibilidade, así como a nosa forza de vontade. Para facilitar ambas as razóns, a variable sustentabilidade na elaboración dos propósitos pode axudar como forza impulsora (figura 1), xa que as nosas metas non só serán boas para o “eu”, senón tamén para o planeta, o que define unha compoñente final de solidariedade coa comunidade.
En xullo de 2021 publicáronse os resultados do informe elaborado polo Eurobarómetro sobre a preocupación que os cidadáns europeos teñen ante diversos problemas mundiais. O “cambio climático” sitúase como o problema máis apremiante, seguido moi de preto pola “pobreza, fame e falta de auga” e “a propagación de enfermidades”.
A poboación española ten un perfil de comportamento moi semellante, con dous destes mesmos problemas no pódium. O triplete español é para “a situación económica”, “pobreza, fame e falta de auga” e “cambio climático”. Sobre estes dous últimos podemos actuar con pequenos cambios en áreas como a alimentación, o transporte e o consumo de auga e enerxía no fogar.
Qué comer?
Unha boa alimentación baseada nunha dieta equilibrada é un aspecto fundamental na nosa saúde, según a Organización Mundial da Saúde. Se ademais tentamos maximizar os alimentos locais e de tempada, así como evitar o malgasto alimentario, seremos capaces de axudar á saúde do planeta.
Así, unha familia de catro membros que minimice o desperdicio dos alimentos máis comúns que compoñen o carriño da compra, reducindo á metade o que finalmente se caduca nas alacenas e na neveira antes do seu consumo, podería aforrar de media anualmente:
- Diñeiro: 125 €.
- Auga: 63 m³ (pegada hídrica xerada pola producción de alimentos desde a terra ou o mar ata o prato), que equivalen ao volume necesario para encher unha piscina estándar particular.
- Emisións: 68 kg de CO₂ eq, que equivalen á pegada de carbono xerada pola emisión de gases de efecto invernadoiro (GEI) dun coche no traxecto Santiago de Compostela-Madrid.
Como desprazarse?
O transporte de persoas e mercancías supón aproximadamente un 25 % das emisións globais mundiais de GEI. Cambiar o modo de desprazarse axuda a todos os eixos da sustentabilidade: económico (aforro de combustible), social (cidades orientadas ao cidadán) e ambiental (menor contaminación e minimización das emisións de GEI). Podemos optar por diferentes opcións:
- Usar a bicicleta e camiñar, algo que, ademais de aumentar o exercicio físico, significa un aforro económico e ambiental. Así, unha persoa que realice uns 11 000 pasos diarios nos seus desprazamentos (por exemplo, evitando o uso do ascensor ou traxectos curtos en coche) pode supoñer un mínimo de aforro anual de 180 € e a redución de emisións de 350 kg de CO₂ eq.
- Usar transporte público. Para calcular o aforro económico que supón evitar o uso particular do coche, ademais do custo do combustible, é necesario avaliar o custo de mantemento e estacionamento. Ambientalmente, a emisión per cápita de GEI redúcese drasticamente ao compartir o medio de locomoción e, por tanto, repartir o impacto.
- E se, finalmente, non podemos prescindir do coche porque non existe alternativa, pódese adaptar a forma de condución para minimizar o consumo de combustible e, por tanto, aforrar diñeiro e evitar emisións de GEI. Por cada litro de gasolina ou gasoil que aforremos poderase obter unha redución de entre 1,5 e 2,2 kg de CO₂ eq, según o modelo e motorización do vehículo.
Como ser ecoeficiente no fogar?
Reducir o consumo de auga nos fogares ten un impacto económico e ambiental directo. O custo da auga oscila en España entre 1 e 3 €/ m³ e a pegada de carbono do ciclo da auga (potabilización, distribución, rede de sumidoiros e tratamento) é de entre 0,15 e 0,50 kg de CO₂ eq/ m³.
Unhas boas prácticas para aforrar o consumo innecesario de auga son as seguintes (figura 3):
- Evitar o goteo das billas, xa que poden supoñer unha perda de 30 litros diarios.
- Realizar un mantemento adecuado das lavadoras e lavalouzas, xa que consomen entre 30 e 70 litros por uso.
- Os inodoros gastan uns 10 litros cada vez que tiramos da cisterna, polo que utilizar sistemas que usen augas grises ou sistemas a vacío reducirán sensiblemente este gasto.
Os electrodomésticos son os grandes responsables do consumo enerxético nos fogares: supoñen aproximadamente un 50%. Por iso, definir un plan de renovación (moitas autonomías teñen axudas directas respecto diso) dos electrodomésticos, optando polos catalogados como A++ ou A+++ según a ecoetiqueta enerxética europea, significará un aforro considerable na factura (de media un 30 %).
Unha acción adicional é evitar o consumo pantasma dos electrodomésticos, é dicir, cando non os apagamos completamente e quedan en “stand by”, xa que están consumindo enerxía sen prestar ningún servizo.
En definitiva, uns bos propósitos sostibles deberían semellar o noso fogar á Estación Espacial Internacional para optimizar o consumo de auga e enerxía, buscando o máximo aforro ao adecuar o consumo aos recursos dispoñibles.
*Gumersindo Feijoo Costa é catedrático de Enxeñería Química na Universidade de Santiago de Compostela.
Cláusula de divulgación: As persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado anteriormente.
