Únete á nosa canle de Whatsapp
Estes días moita xente pregúntase que pasa coa inmunidade de grupo. Seica non se prevía que ao 70% de cobertura vacinal fronte á Covid-19 xa a alcanzariamos? Pois resulta que as últimas estimacións non falan xa desta cifra, elevándoa, e mesmo algúns directamente considérana imposible no caso da Covid-19, como se publicaba en marzo pasado na revista Nature.
Ao comezo da pandemia, cando as vacinas estaban nun horizonte que, entón, parecía moi afastado, este concepto de inmunidade de grupo foi utilizado como estratexia dalgúns países que optaban por deixar que se alcanzase dun modo natural.
A Declaración de Great Barrington, que foi motivo de polémica fai xa case un ano, dicía que “sabemos que, eventualmente, todas as poboacións alcanzarán a inmunidade de rabaño –é dicir, o punto no que a taxa de infeccións novas mantense estable— e que isto pode beneficiarse de (pero non depende de) unha vacina”.
A aparición das vacinas e o comezo da inmunización colectiva situou a discusión noutro punto. A principios de 2021, a dispoñibilidade de vacinas e as diferentes estratexias vacinais marcaban as coberturas da vacinación. Iso si, só nos países máis ricos, eses que, por regra xeral, tiñan a certeza de que habería doses de vacinas para todas as súas poboacións. Noutros países, simplemente, estábase –e séguese estando– á espera.
Os datos de cobertura vacinal no mundo
Durante o primeiro semestre de 2021, Israel converteuse no país no que todos se fixaban: cobertura de vacinación crecente, e cunha poboación relativamente pequena. Foi así grazas aos acordos alcanzados polo goberno israelí cunha compañía farmacéutica. Os datos que se ofrecían eran moi esperanzadores. É máis, mantívose á cabeza mundial da vacinación ata principios de xuño.
A situación cambiou. Israel xa non lidera a clasificación mundial, superado por bastantes países. É certo que ten un apreciable 62,6% de poboación cuberta por dúas doses da vacina. Pero tamén é necesario mencionar a desigual distribución de vacinas na poboación que habita dentro das súas fronteiras: só un 8% da poboación palestina recibiu dúas doses.
Na actualidade, segundo os datos que ofrece Our world in data sobre cobertura vacinal, é Malta quen se sitúa no posto máis alto, cun 80% da súa poboación completamente vacinada. Entre o 75 e o 80% de cobertura están Islandia, Emiratos Árabes Unidos, Portugal e Singapura. E entre o 70% e o 75% temos ás Illas Caimán, Catar, Dinamarca, España, Uruguai, Jersey, Chile, Illas Faroe, San Marino, Seychelles e Bélxica.
Como pode apreciarse, non son necesariamente os países máis ricos do mundo. De feito, ningún deles forma parte do G7. Pero si comparten a característica de dispoñer dunha posición económica relativamente favorecida. Nalgúns casos, ademais, trátase de países con poboacións moi pequenas. Tamén contan con sistemas sanitarios que puideron facer fronte a este reto.
Por certo, os datos dos países do G7 con poboación cuberta por dúas doses de vacina son estes: Estados Unidos, 52,2%; Reino Unido, 63,2%; Alemaña, 60,5%; Francia, 60,5%; Italia, 61,7%; Canadá, 67,2%; e Xapón, 47,3%.
E quen está ao final da táboa? Dalgúns non se dispón nin sequera de datos, o que fai presaxiar unha situación pouco halagüeña. É o caso de Ghana ou Iraq, entre outros.
Pero dos que si se sabe algo vexamos algunhas cifras:
Por baixo do 1% de poboación cuberta por dúas doses de vacina temos a Siria, Libia, Nixeria, Somalia, Vanuatu, República Centroafricana, Liberia, Uganda, Tanzania, Mauritania, Mali, Serra Leona, Sudán, Níxer, Benín, Camerún, Papúa-Nova Guinea, Guinea-Bissau, Chad, Burkina Faso, Haití, Sudán do Sur e República Democrática do Congo.
Entre o 1% e o 2% de cobertura están: Congo, Alxeria, Lesoto, Zambia, Quenia, e Afganistán.
Moitos destes países están no continente africano e nos postos máis baixos do índice de desenvolvemento humano (IDH). Dános isto algunha pista?
Por solidariedade… ou por egoísmo
O resultado é que, a día de hoxe, só o 27% da poboación mundial recibiu a pauta completa da vacina.
Por moito que se adiante nos países ricos, ou nos pequenos, se no resto do mundo se avanza pouco ou nada seguirá quedando moita poboación mundial sen acceso ás vacinas.
O peor é que así se lle dan oportunidades ao virus de que se orixinen novas variantes. E se algunha delas resulta ser dunha transmisibilidade máis elevada, de maior gravidade ou con posibilidade de escape ás actuais vacinas, non serán de moita utilidade as coberturas vacinais dos países ricos.
O concepto de inmunidade de grupo baséase en supostos como mestura homoxénea da poboación e unha inmunidade uniforme en persoas de todos os grupos demográficos. Esta premisa, a nivel mundial, tampouco se está cumprindo.
Estamos a asistir a un fito histórico: tratar de vacinar a toda a poboación do mundo en meses. Nunca antes fíxose nada así. Un exemplo: a vacinación da polio iniciouse na década dos 60 do século XX e aínda hoxe, seis décadas despois, séguese con ela.
É unha das moitas razóns polas que o concepto de solidariedade debería marcar a actuación, facilitando doses de vacinas e loxística para a súa administración aos países que non dispoñen de medios suficientes.
Pero se a solidariedade non basta, tamén valería o egoísmo. Á poboación dos países ricos convenlle, egoístamente, que se alcancen boas coberturas nos países menos desenvolvidos.
Ninguén estará realmente protexido ata que a maioría das poboacións o estean.
* Óscar Zurriaga é profesor titular do departamento de Medicina Preventiva e Saúde Pública (Universitat de València). É investigador no Servicio de Estudios Epidemiológicos y Estadística Sanitaria da Generalitat Valenciana, e na Unidade Mixta de Investigación de Enfermidades Raraas Fisabio-UVEG.
Cláusula de divulgación: o autor recibe fondos obtidos en concorrencia competitiva da Acción Estratéxica de Saúde (AES), do Instituto de Salud Carlos III, para a realización dun proxecto de investigación. É vicepresidente da Sociedad Española de Epidemiología.
