O polbo é un ingrediente popular en moitas cociñas, cunhas 420.000 toneladas métricas deste molusco capturadas cada ano en todo o mundo. A crecente popularidade mundial do polbo atribuíuse aos gustos cada vez máis aventureiros dos consumidores máis novos, aos seus beneficios nutricionais e ao declive das poboacións de peixes tradicionais como o bacallau.
Isto axuda a explicar por que a empresa de procesamento de alimentos Nova Pescanova pretende construír en Gran Canaria a primeira granxa de polbo de interior do mundo: unha instalación de mil tanques para producir 3.000 toneladas de polbo ao ano.
Os polbos poden engordar un 5% cada día
Os polbos poden chegar a engordar un asombroso 5% do seu peso corporal nun día, o que os converte nunha perspectiva atractiva para a acuicultura, aínda que son notoriamente difíciles de criar en catividade. Con todo, Nova Pescanova afirma lograr un importante avance científico que lle permitirá criar sucesivas xeracións de Octopus vulgaris, tamén coñecido como polbo común do Atlántico.
A empresa argumenta que a cría de polbos reducirá métodos de pesca como a pesca de arrastre nos fondos mariños, por exemplo. Ademais de que garantirá a subministración de “alimentos de orixe mariña”, á vez que “aliviará a presión sobre os caladoiros salvaxes”.
Pero non é fácil para os consumidores sopesar os custos e beneficios para comer peixe e animais mariños de piscifactoría. É tentador crer que os sistemas organizados reducen o risco de sobrepesca, pero tamén está demostrado que as piscifactorías e outras formas de acuicultura contaminan as augas costeiras con produtos farmacéuticos e feces. A isto engádese a grave cuestión moral de confinar a criaturas sensibles en sistemas alimentarios industriais.
Seres sensibles atrapados en granxas industriais
Os investigadores suxeriron que, como criaturas particularmente intelixentes e xogadoras, os polbos non son adecuados para unha vida en catividade e produción masiva. Os defensores dos dereitos dos animais argumentan que, baseándose nestas probas, a cría de polbos provocará un sufrimento innecesario a unha escala sen precedentes.
Científicos do Dartmouth College, en Estados Unidos, investigaron a percepción dos polbos nun laboratorio especializado. As súas investigacións suscitan preocupación polos métodos de sacrificio propostos por Nova Pescanova: introducir aos polbos nunha masa de xeo para reducir a súa temperatura ata o punto de morrer. Cuestionan a idoneidade deste método para unha especie que posúe unha sofisticada capacidade de procesamento da información, un uso rudimentario de ferramentas, complexas vías visuais e, non menos importante, a capacidade de sentir dor.
Mentres que aos mamíferos terrestres adóitaselles matar con cámaras de gas ou atordamento eléctrico, houbo críticas similares en relación coas especies de cerebro grande e sensible, incluídas as vacas e os porcos. Trátase dun tema polémico que se debateu no parlamento británico e que en Reino Unido deu lugar ao recoñecemento formal da sensibilidade de moitas especies, como cangrexos, langostas e polbos, na Lei de Benestar Animal de 2022.
Tan intelixentes como os gatos
Os resultados dalgunhas investigacións suxiren que os polbos posúen unha intelixencia equivalente á dos gatos, unha especie que poucos deciden consumir e que moitos consideran unha compañía adorable.
Por que comemos polbos e non gatos? Unha posibilidade é a nosa dificultade para relacionarnos e comunicarnos cos polbos, ademais de que os seus corpos acuáticos parecen monstros mariños en miniatura con múltiples extremidades tentaculares e ollos saltóns. Como tantos outros animais mariños, o carisma do polbo radica en que parecen seres doutro mundo, con séculos de mitos e lendas nas cancións e historias dos pescadores.
Os moluscos non adoitan parecernos simpáticos e é difícil consideralos amigables, a pesar da evidencia científica da riqueza dos seus repertorios de comportamento. Isto fai que os polbos —e outras criaturas acuáticas, como luras e crustáceos— sexan máis fáciles para comer? Eu creo que si.
É algo que os investigadores denominaron especismo: o pensamento que, de forma un tanto arbitraria, xustifica que algúns animais sexan percibidos como mascotas ou compañeiros de traballo valiosos e outros, simplemente, como comida dispoñible.
O noso problema á hora de relacionarnos con este segundo grupo pode servir de xustificación ética para que comelos sexa aceptable, algo que investiguei no contexto dos mamíferos de granxa.
Atopar o equilibrio
Como noutros debates sobre alimentación e agricultura, non hai solucións sinxelas nin compromisos. As tensións entre as demandas dos consumidores e a capacidade do mercado para satisfacelas non cesan. Con tantas fontes de proteínas, non está asegurado que ninguén necesite comer polbo en absoluto. Con todo, a alimentación tamén está ligada aos valores culturais, a sociabilidade e a idea do bo gusto.
A produción de alimentos é un dos grandes retos morais aos que se enfronta a humanidade no século XXI. Polo menos a ciencia pode informarnos mellor sobre as implicacións do que comemos e como o comemos. E se, como neste caso, a alternativa para evitar a sobrepesca implica que seres sensibles paguen o prezo de crecer atrapados en complicados sistemas alimentarios industriais.
*Lindsay Hamilton é profesora dos Estudos de Organización Animal da Universidade de Nova York.
Cláusula de divulgación: Lindsay Hamilson non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha outra compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
