Únete á nosa canle de Whatsapp
Hai máis de 15 anos, en España era normal entrar nunha cafetería e atopar persoas fumando. Por aquel entón, estaba socialmente aceptado, do mesmo xeito que a exposición da poboación ao fume dos fumadores. Con todo, grazas á Lei 28/2005 e á súa posterior modificación en 2010, deixou de estar permitido consumir tabaco en espazos públicos pechados.
Noutros lugares como Brasil, un país moi avanzado en políticas de control de tabaquismo, tamén se implantaron medidas dirixidas tanto a reducir a prevalencia de consumo de tabaco como de exposición ao fume ambiental de tabaco. Entre estas disposicións atópanse a subida de impostos, a promoción de ambientes libres de fume e a educación da poboación a través de grandes campañas publicitarias.
A pesar das decisións adoptadas en España e dos esforzos por reducir a exposición a ese fume ambiental, aínda máis de tres millóns de españois continúan sufríndoo. De feito, algúns estudos, como o último informe realizado polo Eurobarómetro en 2020, alertan dun incremento de fumadores pasivos durante os últimos anos. O máis sorprendente é que este aumento observouse en espazos pechados como bares e restaurantes, onde a lei actual prohibe fumar. Isto lévanos a expor se nos relaxamos no cumprimento das medidas de control ou se se necesitan novas estratexias e medidas máis estritas para protexer a poboación.
O fume do tabaco tamén mata
Ao longo dos anos puidemos observar as consecuencias do consumo de tabaco na saúde humana. Sabemos que actualmente é responsable de máis de oito millóns de mortes ao ano en todo o mundo. O rechamante é que un millón destes falecementos non os causou directamente o consumo de tabaco, senón o fume que exhalan os fumadores e que desprenden os cigarros.
Isto débese a que o fume de segunda man está formado por máis de 4.000 substancias tóxicas, das cales polo menos 250 son canceríxenas. Ata a data, demostrouse que este contaminante ambiental pode producir enfermidades como o cancro de pulmón, a cardiopatía isquémica e a morte súbita do lactante. Ademais, sospéitase que tamén está relacionado con outras doenzas como os accidentes cerebrovasculares e a enfermidade pulmonar obstrutiva crónica (EPOC).
Un dos grandes problemas asociados ao fume de tabaco é que as súas consecuencias na saúde non soamente afectan os fumadores: desde un feto na barriga da súa nai ata unha persoa anciá que nunca acendeu un cigarro poden resultar prexudicados.
O que vai de 2002 a 2020
En España, realizáronse tres estudos para estimar o impacto mortal do fume ambiental de tabaco na poboación adulta. O primeiro deles levou a cabo en 2002, cando neste país soamente estaba prohibido fumar, mediante reais decretos, en lugares específicos como centros sanitarios, recintos educativos ou avións. Este traballo estimou que a exposición ao fume ambiental de tabaco foi responsable de entre 1.228 e 3.237 mortes en persoas que nunca fumaran. A maioría debéronse a exposicións producidas no fogar.
O segundo estudo realizouse en 2011, cinco anos despois da implantación da Lei 28/2005 e xusto cando entrou en vigor a súa modificación (Lei 42/2010). Entón estimouse que a exposición a fume de segunda man producira a morte de 1.028 persoas non fumadoras en España. Novamente, a maior parte debíanse á inhalación nas casas.
O último estudo data de 2020, dez anos despois da última adopción de medidas de control do tabaquismo. Os investigadores cifraron en 747 as mortes atribuídas á exposición ao fume ambiental. Por primeira vez valoráronse as mortes para as tres categorías de consumo de tabaco: fumadores, exfumadores e nunca fumadores. Así, 293 desas mortes producíronse en fumadores, 260 en exfumadores e 195 en persoas que nunca fumaran.
En conclusión, a mortalidade por exposición a fume ambiental de tabaco parece estar a descender en España. Con todo, é importante ter presente que cada día dúas persoas seguen morrendo neste país pola súa culpa. É esencial transmitir á poboación o perigo de inhalar ese fume non só en espazos pechados, como nunha casa ou nun coche, senón tamén en espazos abertos como a terraza dun bar ou mentres esperamos o autobús.
A loita contra a epidemia tabáquica debe continuar
A protección da saúde é un dereito recoñecido na Constitución Española, e as autoridades sanitarias teñen a responsabilidade de garantilo. No caso que nos ocupa, falamos de crear espazos 100% libres de fume de tabaco, tanto en lugares pechados como ao aire libre, establecer políticas fiscais que aumenten o prezo dos produtos do tabaco ou limitar os puntos de venda.
En comunidades autónomas como Cataluña, o goberno ten a intención de avanzar neste sentido prohibindo consumir tabaco nas terrazas e nos coches particulares. Só mediante unha loita activa e sostida contra a epidemia tabáquica lograrase unha protección efectiva da poboación.
*Mónica Pérez Ríos é Profesora titular no departamento de Medicina Preventiva e Saúde Pública, Universidade de Santiago de Compostela. Carla Guerra-Tort é Investigadora predoctoral en Epidemioloxía e Saúde Pública, Universidade de Santiago de Compostela. Julia Rey Brandariz é Investigadora en Epidemioloxía e Saúde Pública, Universidade de Santiago de Compostela.
Cláusula de Divulgación: Mónica Pérez Ríos recibe fondos de Instituto de Salud Carlos III; Carla Guerra-Tort recibe fondos do Plan Nacional Sobre Drogas (Ministerio de Sanidade, Goberno de España). Adicionalmente, é membro da Sociedade Española de Epidemioloxía. Julia Rey Brandariz recibiu fondos do Ministerio de Universidades. É socia da Sociedade Española de Epidemioloxía.
