Únete á nosa canle de Whatsapp
Desde o domingo 19 de setembro, unha erupción volcánica en La Palma atrae a nosa atención. Uns días antes, o 11 de setembro, comezou unha serie de centos de terremotos que estaban a indicarnos que había magma ascendendo. Esta ascensión podía ser rápida ou lenta, e podía ou quedar no interior ou saír á superficie, como sucedeu. No caso da última erupción volcánica submarina de El Hierro en 2011, tardouse moito desde que houbo terremotos ata a erupción. Por iso, había voces máis tranquilas pensando que podería tardar semanas ou meses, ou mesmo que non chegase a producirse.
En 2017, 2018, 2019 e 2020 xa houbera terremotos similares, pero máis profundos. Producíronse crise sísmicas na mesma zona de La Palma, El Hierro ou Tenerife que quedaron en nada e que non chegan nin a ser noticia.
Que cambiou esta vez?
Estes últimos días os terremotos eran cada vez máis superficiais, o magma estaba a ascender e daba a sensación de que podía acabar en erupción. O magma en Canarias móvese con frecuencia e orixina terremotos. Depende da cantidade de magma que haxa e se ese magma atopa un camiño para chegar á superficie porque, se non o fai, acaba arrefriándose no interior.
Que materiais expulsa o volcán?
Aínda que aínda é pronto e non hai mostras recollidas, pola temperatura á que sae a lava (1.075 graos), polo tipo de erupción e polas erupcións históricas que houbo en Canarias, o magma parece ser unha composición basáltica. Un magma basáltico pode saír de dúas maneiras: con e sen explosións. No primeiro caso, sae fragmentado en piroclastos, anaquiños de todos os tamaños: cinza se é menor de 2 mm, lapilli entre 2 e 64 mm e bomba volcánica, maior de 64 mm. O magma que sae á superficie en forma máis tranquila xera as coadas de lava. Pero en todos eles o material é o mesmo, e neste caso parece ser basalto.
Canto durará esta erupción?
Non se pode saber. Hai especulacións segundo os metros cúbicos do magma que está a ascender. Como parecen ser menores que os do Teneguía no seu día, parece que durará menos que este (25 días). É posible, pero aínda que saibamos o volume de magma, non podemos controlar ben a velocidade á que sae. A media de duración das erupcións históricas de La Palma é de 53 días. A máis breve foi a de 1971, 25 días; a de 1949 foi de 38 días, a de 1585 de 84 días e as de 1646 e 1677, 80 e 66 días respectivamente. Probablemente, algunhas semanas.
Os efectos sobre a fauna e a vexetación da zona
Os animais poden ser quen de escapar e, en canto ás plantas, a vantaxe da flora canaria autóctona é que ao longo de millóns de anos foise adaptando ás erupcións volcánicas. Por exemplo, o piñeiro canario aguántaas e agroma de novo. As plantas que non aguantan erupcións xa se extinguiron. A nivel de destrución forestal é moito peor un incendio que esta erupción. Ademais, está a haber sorte porque non hai vento.
Que cambiou en vulcanoloxía nos últimos 50 anos
Cambiou todo. En 1971 non había ningún medio técnico para prevela. Agora foi posible cos sismogramas ou os satélites, entre outros, que por entón non existían. A maneira que había de aproximarse era que os habitantes da illa notasen os terremotos.
Por aquel entón, parte do profesorado de Ciencias Xeolóxicas na UCM levou o seguimento da erupción do Teneguía en 1971, pero de forma artesanal e moi baseada na observación. Puido preverse algo porque había unha estación norteamericana para controlar se pasaban submarinos soviéticos e eles avisaron uns días antes dos terremotos.
Outra diferenza é que tampouco había medios técnicos de seguimento nin plans de emerxencia, non existía nin Dirección Xeral de Protección Civil e Emerxencias. Dun medio artesanal pasouse á ciencia de vangarda neste momento. Tamén se notará nos danos, en 1971 algunhas persoas morreron asfixiadas polos gases ao achegarse, agora está máis restrinxido o acceso.
Unha versión deste artigo foi publicada orixinalmente pola Oficina de Transferencia de Resultados de Investigación (OTRI) da Universidad Complutense de Madrid (UCM).
Eumenio Ancochea é catedrático de Petroloxía e Xeoquímica e María Milán García é investigadora do proxecto “Comunicación Científica e Divulgación na Transferencia de Coñecemento na Universidade”, ambos na Universidad Complutense de Madrid.
Cláusula de divulgación: os autores non reciben salarios, nin exercen labores de consultoría, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes alén del puesto académico citado.
