As pragas afectan negativamente á saúde das persoas ou á súa seguridade alimentaria. Nas últimas décadas, as poboacións de xabarís multiplicáronse causando prexuízos á agricultura, accidentes de tráfico e outros riscos para a saúde pública e problemas derivados da súa presenza nas cidades.
Unha das principais consecuencias son os crecentes conflitos coa gandería e a sanidade animal. O xabaril converteuse nunha especie-problema ou especie-praga en toda Europa.
O fenómeno dos xabarís urbanos
Aínda que non existen censos a grande escala que permitan coñecer cifras de poboación reais, describíronse localmente densidades superiores aos 12 xabarís por quilómetro cadrado, por exemplo, na serra de Collserola (Barcelona).
O número de exemplares cazados por tempada representa a tendencia da poboación. Observouse un forte crecemento do número de xabarís en España.
O incremento anual está a acelerarse de tal forma que a cantidade de xabarís podería duplicarse para 2025, co consecuente aumento de danos e riscos sanitarios.
A presenza de xabarís aumentou nas últimas décadas en moitas cidades europeas, incluídas Madrid, Barcelona, Oviedo, Santiago, Ourense ou Lugo.
Non sei que me flipa mais, se os catro xabarís cruzando a infanta elena ou o tipo da furgoneta mandándolles bicos. pic.twitter.com/4YpouaAkaE
— I S A (@BaoIsa) October 10, 2018
O hábitat urbano e periurbano pode cubrir as principais necesidades do xabaril. Dispón de alimento abundante, zonas con vexetación que lle serven de refuxio e apenas sofre molestias. Pero xestionar o problema dos xabarís urbanos non é sinxelo. Require dous pasos básicos:
– En primeiro lugar, hai que informar ao público sobre as consecuencias negativas da presenza do súido.
– En segundo lugar, é preciso actuar de forma coordinada sobre as poboacións periféricas que actúan como fonte, e sobre os propios xabarís urbanos.
En zonas periféricas (como Collserola en Barcelona ou El Pardo en Madrid) será necesario reducir a súa poboación mediante a caza.
Nas zonas urbanas é imprescindible reducir o atractivo da cidade para o xabaril. Isto lógrase actuando sobre o hábitat, buscando limitar as súas fontes de alimento e os espazos de refuxio.
Ademais, haberá que capturar e eliminar aos xabarís que supoñan un perigo evidente en zonas urbanas. Sería conveniente contar con expertos como o grupo dirixido polo investigador Jorge López-Olvera no Servizo de Ecopatoloxía de Fauna Salvaxe (SEFaS) da Universidade Autónoma de Barcelona.
Por que hai máis xabarís?
As poboacións animais cambian en tamaño e estrutura ao longo do tempo en función da súa reprodución, mortalidade e mobilidade. A poboación medra cando o aumento por reprodución ou inmigración é maior que a mortalidade.
O xabaril é particularmente prolífico. A reprodución pode ter lugar no primeiro ano de vida e cada xestación dá lugar a unha media de catro crías. Aínda que a supervivencia dos porquiños é relativamente baixa, a metade acadará a idade reprodutora.
Na maior parte de Europa os xabarís maiores dun ano teñen pouca mortalidade anual (arredor do 50%) e esta débese, principalmente, á caza. Con todo, calcúlase que a extracción mediante caza debería superar o 65% da poboación se se pretende compensar o recrutamento anual. É dicir, só cazando dous terzos da poboación se conseguiría frear o seu crecemento.
O uso do solo está a cambiar en toda Europa. Isto favorece ao xabaril, xa que aumenta a superficie forestal e tamén a superficie destinada a cultivos como o millo, que lle ofrecen refuxio e alimento.
En paralelo, o número de cazadores diminúe. Todo isto implica unha capacidade cada vez menor para actuar eficazmente sobre as poboacións de xabaril.
A caza como ferramenta clave
A caza supón o aproveitamento dun recurso natural renovable, do mesmo xeito que ocorre con outras producións forestais como poden ser os cogomelos. Pero a diferenza destas últimas, non cazar (non cultivar a produción anual) dá lugar a unha proliferación non desexada de determinadas poboacións animais. O continuo crecemento das poboacións de xabaril veríase acelerado en ausencia de caza.
En Asturias, o crecemento anual das poboacións de xabaril foi do 6% entre 2000 e 2014. Calcúlase que en ausencia de caza, devandito incremento sería do 40 % anual. Isto significaría unha multiplicación exponencial do número de xabarís.
A presión cinexética actual non abonda para estabilizar as poboacións de xabaril, pero contribúe de forma moi significativa á súa regulación.
En definitiva, o crecemento das poboacións de xabaril supón a invasión de zonas de cultivo e de zonas urbanas, un risco sanitario, así como un aumento dos accidentes na estrada. A caza contribúe de forma moi significativa á súa regulación, pero non abonda.
É urxente traballar con este problema en varias frontes:
- Capacidade de acollida do hábitat. É necesario limitar a achega de alimento e mellorar a protección de cultivos.
- A caza. É necesario traballar con técnicos e cazadores para lograr unha maior eficacia cinexética e asegurar, ademais, a pervivencia dunha actividade que presta un gran servizo á sociedade.
* Christian Gortázar é catedrático de Sanidade animal no Instituto de Investigación en Recursos Cinegéticos (IREC)e responsable do grupo SaBio na Universidad de Castilla-La Mancha.
Cláusula de divulgación: o autor recibe fondos do Ministerio de Ciencia e Innovación para o proxecto ‘Entender y cuantificar el efecto de la densidad de ungulados silvestres como determinante de patógenos emergentes’.
Ao meu parecer o artigo é algo tendencioso (emprégase o apocalíptico termo “praga” para condicionar ao lector?) e pouco convincente. Os argumentos presentados son moi febles, non están ben construídos e máis ignóran aspectos básicos e fundamentais da bioloxía do xabarín e da ecoloxía dos complexísimos ecosistemas dos que esta especie forma parte. Mesmo a afirmación central do artigo “a caza contribúe de forma significativa á regulación das poboacións de xabarín” é moi discutible. De feito, a figura que presenta, adaptada de Garrido, suxire máis ben o contrario, que a caza está a influir positivamente no crecemento das poboacións de xabarín. De feito, isto é o que suxiren recentes investigacións a escala Europea: a caza desencadena mecanismos compensatorios da mortalidade que fan que aumente a súa taxa de crecemento e máis os danos que eles producen. En definitiva, é probable que a caza sexa contraproducente. Cazar xabaríns a eito o ano enteiro, tal e como xa se está a facer en varias partes de Galicia, será se cadra efectivo como válvula de escape da frustración da xente afectada polo xabarín, mais non vai solucionar apenas nada.
Movede a cláusula de “o autor recibe fondos do Ministerio de Ciencia e Innovación para o proxecto ‘Entender y cuantificar el efecto de la densidad de ungulados silvestres como determinante de patógenos emergentes’” ó principio e así nos aforramos ler esta propaganda
Mal artículo… defendendo a caza e ocultando outras verdades…