Un home de 62 anos foi picado por unha carracha mentres camiñaba polo campo. Dous días despois comezou a sentirse mal e foi trasladado a un hospital de Madrid, onde empeorou rapidamente. Morreu ao noveno día.
Isto ocorreu en 2016 e foi a primeira morte en España causada pola febre hemorrágica de Crimea-Congo (FHCC), unha enfermidade transmitida por carrachas que comeza con síntomas similares aos da gripe e, a miúdo, pode terminar en insuficiencia orgánica.
Avance cara ao norte
“As carrachas están a desprazarse por Europa debido ao cambio climático, con veráns máis longos e secos”, di o profesor Ali Mirazimi, virólogo do Instituto Karolinska en Suecia.
O caso inicial foi difícil de diagnosticar para os médicos españois porque a febre hemorráxica non existía en Europa occidental. Unha enfermeira do hospital do paciente tamén contraeu febre, pero sobreviviu despois de semanas en coidados intensivos.
Logo, en xullo de 2022 , outro home en España foi hospitalizado coa mesma enfermidade. Os científicos advirten agora de que a febre hemorráxica de Crimea-Congo, que pode matar entre o 10% e o 40% dos pacientes, está a estenderse cara ao norte e o oeste de Europa.
Ata o caso dun español en 2016, esta febre hemorrázica non existía en Europa occidental
Está causada por un virus nun tipo de carracha que se alimenta de animais pequenos cando é novo e logo pasa a animais máis grandes, incluído o gando, cando é adulto.
Esta febre hemorrázica describiuse por primeira vez durante un gromo en 1944 entre soldados en Crimea na costa norte do Mar Negro e aínda se rexistran gromos esporádicos, especialmente en África, Europa do Leste, Turquía, Asia central e India. A enfermidade está a estenderse a nivel mundial.
Unha carracha infectada pode producir miles de ovos infectados. As carrachas novas aliméntanse de pequenos mamíferos como coellos e aves.
O enlace coas aves permite que as carrachas fagan autostop e que o virus colonice novas áreas.
Chegadas perigosas
“Unha vez que atopamos as carrachas infectadas, sabemos que tarde ou cedo haberá un gromo”, dixo Mirazimi.
O virus está actualmente en carrachas, por exemplo, en Italia, pero non houbo gromos. A súa chegada a novos países é perigosa porque pode ser difícil para os médicos identificar a nova enfermidade nos pacientes.
“Non temos boas curas médicas”, dixo Mirazimi. “Non hai un bo antiviral, ningunha vacina aprobada e o coñecemento da enfermidade non é completo”, continúa. Isto significa que os médicos non teñen máis remedio que confiar no tratamento médico xeneral, que consiste en líquidos, medicamentos e coidados intensivos se é necesario.
Outro desafío é que unha persoa infectada con febre hemorráxica pode transmitila a contactos próximos a través da saliva e a suor. Iso representa un risco para os membros da familia, así como para os médicos e enfermeiras que atenden a persoa.
Así que canto antes se diagnostique a un paciente, mellor para todos, porque o diagnóstico rápido permite illar adecuadamente os pacientes.
Novas probas
Todo isto destaca a importancia dun proxecto que dirixiu Mirazimi chamado VHFMoDRAD para desenvolver probas para a enfermidade. A iniciativa, financiada pola Unión Europea e a industria, desenvolveuse entre 2019 e 2022.
O enfoque resultante utiliza probas de reacción en cadea da polimerasa, ou PCR, que xeralmente requiren equipos de laboratorio sofisticados e persoal capacitado. Pero este proxecto aproveita unha máquina especial que é máis fácil e rápida.
Noutro enfoque, o proxecto desenvolveu probas fáciles de usar como as que estiveron dispoñibles para os controis rápidos de covid-19.
Un beneficio adicional destas probas é que teñen como obxectivo detectar non só a febre hemorráxica de Crimea-Congo senón tamén outras febres hemorráxicas virales, un grupo que inclúe os virus do Ébola, Marburg e Lassa. Recentemente, en febreiro e marzo deste ano, informáronse dous gromos distintos do virus de Marburg en Guinea Ecuatorial e Tanzania.
Pero o máis notorio é o ébola. Este virus infectou a máis de 28.000 persoas nun gromo que comezou en Guinea en 2014. Estendeuse a outros sete países e matou a máis de 11.000 persoas cando terminou o gromo en 2016.
Os gromos de febres hemorráxicas en xeral deben identificarse con urxencia, segundo o profesor Roger Hewson, experto na febre de Crimea-Congo e outros virus hemorráxicos da Escola de Medicina Tropical de Liverpool no Reino Unido.
“Os virus a miúdo elimínase do corpo despois dunhas poucas semanas, pero a resposta inmunitaria provoca unha hemorraxia”
ROGER HEWSON, investigador
“Causan taxas de mortalidade moi profundas e devastadoras”, apunta Hewson, quen colaborou con Mirazimi no proxecto VHFMoDRAD. “Se ten un diagnóstico rápido, os pacientes poden illarse rapidamente e salvar vidas”, indica.
A FHCM non é a única febre hemorráxica que se pode propagar como resultado do contacto próximo a través, por exemplo, da saliva ou a suor, o que facilita a transmisión doutras formas durante, por exemplo, a atención médica ou os funerais.
Isto sucedeu en África occidental durante o gromo de ébola. De maneira crucial, VHFMoDRAD atopou unha maneira de desactivar calquera virus presente a medida que se extrae a mostra de sangue, o que fai que sexa máis seguro realizar probas para detectar estas enfermidades.
No pasado, os gromos mortais de ébola en comunidades illadas de África probablemente se produciron sen informarse. Hoxe, mellores enlaces de transporte permiten que estes virus se propaguen rapidamente a grandes áreas urbanas. Unha vez identificados, os pacientes pódense salvar co tratamento adecuado.
En Turquía, a FHCC é tan común que os médicos identifican facilmente a enfermidade e administran a atención adecuada para salvar a vida dos pacientes. Como resultado, segundo os científicos, a taxa de mortalidade por febre hemorráxica de Crimea-Congo en Turquía é dun 7%; unha cifra relativamente baixa.
Pelexa feroz
Os virus que causan febres hemorráxicas adoitan vivir en animais como os morcegos, o que é certo para o Ébola e Marburg, e de cando en cando saltan ás persoas. Unha vez que se producen tales infeccións, o sistema inmunolóxico de moitas persoas loita contra o invasor tan ferozmente que se produce un dano fatal nos órganos.
“Os virus a miúdo se eliminan do corpo despois dunhas poucas semanas, pero a resposta inmune provoca unha hemorraxia”, di Hewson.
O seu laboratorio está a estudar a FHCC para comprender as respostas inmunitarias ao virus. Esta investigación está a incorporarse a outro proxecto financiado pola UE, CCHFVaccine , para desenvolver unha vacina.
Esta iniciativa, tamén impulsada desde Suecia, comezou en 2017 e está previsto que finalice en xuño deste ano. Ata o de agora, buscáronse dous tipos de vacinas.
No traballo de seguimento planificado, os ensaios de seguridade da vacina levarán a cabo en Suecia cara a fins deste ano ou principios de 2024. Os ensaios de fase III para demostrar que unha vacina é efectiva poderían logo trasladarse a Turquía.
A vacina estaría dirixida ás persoas en primeira liña con maior risco. Estes inclúen médicos, enfermeiras, veterinarios, traballadores en matadoiros de gando e talvez mesmo turistas en áreas endémicas.
Aínda que aínda é raro en Europa, a febre hemorráxica de Crimea-Congo expón serios desafíos. “As consecuencias son realmente enormes para calquera que se infecte”, conclúe Mirazimi.
A investigación descrita neste artigo financiouse con fondos da UE. Artigo publicado orixinalmente en Horizon, a revista de Investigación e Innovación da Unión Europea.
