Unha investigación liderada por un equipo do Hospital Puerta de Hierro e financiada co Fondo COVID do Instituto de Saúde Carlos III analizou o uso de plasma procedente de persoas convalecentes da infección por SARS-CoV-2 para tratar a determinados pacientes ingresados pola Covid-19, un enfoque que comezou a abordarse nos primeiros meses da pandemia.
Os resultados dun ensaio clínico multicéntrico no que participaron 350 pacientes de 27 hospitais españois apuntan a un efecto favorable do plasma xa que parece evitar a necesidade de ventilación mecánica e reduce o risco de falecemento nalgunhas persoas que ingresaban coa infección na primeira semana desde o inicio dos síntomas.
O uso de plasma procedente de doazóns de persoas convalecentes de infeccións utilizado como tratamento desa mesma infección noutras persoas non é novo. Este posible tratamento consiste nunha transfusión ao paciente infectado con plasma do sangue de persoas que pasaron a Covid-19 e recuperáronse.
Desde o punto de vista biolóxico, este tratamento susténtase na transmisión de anticorpos desde aquelas persoas que se recuperaron da enfermidade aos pacientes que comezan a padecela. Ata a data, os diferentes ensaios clínicos non conseguiron identificar o grupo de persoas que podería beneficiarse deste tratamento.
O actual traballo, no que diferentes grupos de investigación do Centro Nacional de Microbiología colaboraron estreitamente cos investigadores dos diferentes hospitais, identifica os grupos nos que este tratamento podería resultar beneficioso.
O tratamento reduce en máis de 50% a necesidade de ventilación mecánica ou falecemento
Pacientes que poden ser tratados
Segundo eses resultados, o uso de plasma de convalecentes podería ter utilidade en pacientes ingresados nos primeiros días desde o inicio dos síntomas e que non desenvolveran anticorpos. Neste subgrupo de persoas, sempre que se utilice antes de que desenvolvan enfermidade grave, permite evitar o empeoramento, a necesidade de entubar ao paciente e, en definitiva, reducir o seu risco de falecemento. Os resultados de mellora aparecen xa aos 14 días do tratamento e alcanzan a significación estatística aos 28 días.
En concreto, o tratamento reduce en máis de 50% a necesidade de ventilación mecánica ou falecemento (8,4% de pacientes do grupo plasma nas categorías de gravidade antes mencionada fronte a un 17,0% no grupo control aos 28 días). Esta melloría iníciase xa aos 14 días (11,7% no grupo de tratamento fronte ao 16,4% do grupo sen plasma).
Cristina Avendaño-Solá e Rafael Duarte, principais autores da investigación, consideran que os resultados son importantes por dúas razóns: permite identificar o grupo de pacientes en quen o uso precoz de plasma cambia de forma relevante o prognóstico da enfermidade, e permite dirixir de forma segura a utilización desta alternativa terapéutica, que non é efectiva nin recomendable para todas as persoas infectadas.
Ademais, Avendaño e Duarte apuntan que non se debe utilizar o plasma de forma indiscriminada, máxime cando a probabilidade de enfermidade grave tras a infección descendeu drasticamente tras a vacinación; os datos ata o de agora obtidos sinalan que en pacientes inmunosuprimidos e con dificultades para desenvolver a súa propia resposta inmunitaria tras a vacina ou a infección natural, e que teñen un peor prognóstico, o plasma si podería ser beneficioso.
Con estes resultados, engádese información valiosa ao redor dun dos posibles tratamentos para a Covid-19 que levan investigándose e sendo obxecto de debate desde o inicio da pandemia. Os autores lembran que, tras certo entusiasmo inicial polo uso de plasma, a confianza decaeu tras varios estudos que non atoparon evidencia de eficacia do plasma nos pacientes con Covid evolucionado.
Características idóneas do plasma
Unha vez confirmado que non é útil para casos avanzados, a investigación e uso do plasma está a centrarse en determinados pacientes nas fases precoces da enfermidade, na liña do exposto no deseño do estudo español e para quen ademais do plasma, tamén se están estudando antivirais e varios anticorpos monoclonais específicos contra o SARS-CoV-2.
Outra das vías de estudo son as características do plasma que se administra. Os autores da investigación explican que o coñecemento actual deixa claro que o plasma que se utilice como posible terapia non debe provir dunha recolección indiscriminada de persoas convalecentes, e que é fundamental asegurar determinadas características. Por exemplo, debe conter unhas concentracións adecuadas de anticorpos neutralizantes, un labor de análise que no estudo agora publicado realizouse desde o CNM.
Outra característica interesante do plasma é a súa capacidade neutralizante fronte á variante do virus causante de enfermidade no paciente a quen se administra, se o plasma obtívose de doantes que acaben de superar a enfermidade na mesma área xeográfica na que está o paciente. Esta posible vantaxe do plasma esténdese a novas variantes que puidesen escaparse da inmunidade desenvolvida pola poboación fronte a variantes previas, sexa mediante vacinación ou tras infección natural.
Con respecto ao futuro a curto prazo sobre o posible uso de plasma de persoas convalecentes, os autores destacan os esforzos dos miles de doantes que permitiron dispoñer do plasma utilizado neste estudo, pacientes e familias así como os investigadores.
Hai diversas iniciativas internacionais, nas que participa o ensaio español, que van poñer en común os datos xerados por estes ensaios clínicos e reanalizalos co obxectivo de, por exemplo, determinar cuestións como a utilidade en diversos grupos de pacientes: persoas inmunosuprimidas, con marcadores de mal prognóstico en canto á súa propia resposta inmunitaria e en fases precoces da enfermidade.
Referencia: A multicenter randomized open-label clinical trial for convalescent plasma in patients hospitalized with COVID-19 pneumonia (Publicado en The Journal of Clinical Investigation).