Únete á nosa canle de Whatsapp
O Hospital Universitario Vall d’Hebron transplantou, por primeira vez, un pulmón mediante unha técnica minimamente invasiva, que consiste no uso de cirurxía robótica. O outro fito desta intervención é que se atopou unha nova forma de acceder para extraer os pulmóns enfermos e introducir os pulmóns novos.
Esta vía de acceso creouse na parte inferior do esterno, mediante unha incisión de oito centímetros, xusto por encima do diafragma. Desta maneira evitouse facer unha gran apertura, separando costelas e abrindo o tórax, algo que ata o de agora era a única opción dispoñible.
Esta operación pioneira realizouse nun home de 65 anos que necesitaba o transplante dun pulmón por mor dunha fibrose pulmonar e conseguiuse grazas á intervención multidisciplinaria de profesionais.
O transplante pulmonar consiste en substituír un ou dous pulmóns enfermos por outros sans. En xeral, isto pasa cando hai unha enfermidade que comporta unha insuficiencia respiratoria crónica grave e progresiva. Os transplantes pulmonares iniciáronse, en 1981, en California.
A medicación para realizar transplantes deprime o sistema inmunitario para sempre, aumentando o risco de infección
No Hospital Universitario Vall d’Hebron, en Cataluña, realizáronse máis de 1.556 transplantes pulmonares, tanto en nenos como adultos, desde o inicio do programa.
“O gran problema de abrir o tórax cando se fai un transplante pulmonar é que é unha abordaxe moi agresiva cun postoperatorio moi delicado”, explica Albert Jauregui, xefe do Servizo de Cirurxía Torácica e Transplante Pulmonar dese centro hospitalario.
En todo transplante, para evitar que a persoa rexeite os novos órganos hai que fornecer unha medicación que deprime o sistema inmunitario para sempre, co cal o risco de infección postoperatoria sempre é moi alto.
Nalgúns casos, a infección acábase producindo e a ferida non se pecha adecuadamente (cando se trasplantan os dous pulmóns, a apertura que hai que facer é duns 30 centímetros, de lado a lado do tórax). Nalgúns casos nos que a ferida non pecha por culpa dunha infección, é necesario volver operar.
“Trátase dun fito histórico que cremos que mellorará a vida de miles de pacientes”
ALBERT JAUREGUI, xefe do Servizo de Cirurxía Torácica
Hai que pensar, ademais, que os pacientes que necesitan un transplante de pulmón son persoas con insuficiencias respiratorias crónicas polas que un simple movemento como ir ao baño pode resultarlles extenuante. Por tanto, unha cirurxía tan agresiva como a que se fixo sempre lles supoñía moitas consecuencias negativas.
Agora, o paradigma cambiou: “Esta nova técnica cirúrxica permítenos cortar unicamente un tramo pequeno de pel, graxas e músculos, unha ferida que cicatriza con facilidade, moito máis segura e que neste primeiro paciente practicamente non produciu dor. Trátase dun fito histórico que cremos que mellorará a vida de miles de pacientes”, asegura Jauregui.
Esta innovación só ten un precedente nos Estados Unidos, no Hospital Cedars-Sinai dos Angeles. Nese caso, o centro norteamericano utilizou o ano pasado, por primeira vez, a cirurxía robótica nunha parte do transplante de pulmón, no momento de suturar o pulmón novo á vía aérea e aos grandes vasos do receptor, pero o resto da operación fíxose de maneira tradicional e a introdución do pulmón fíxose, como sempre, entre as costelas.
“En Vall d’Hebron facía tempo que pensabamos en como podiamos facer que esta cirurxía tan agresiva fose menos invasiva, pero sempre nos atopabamos coa mesma problemática: non se nos ocorría por onde podiamos sacar o pulmón enfermo e introducir o novo”, explica o xefe do Servizo. Finalmente, foi Iñigo Royo, especialista do Servizo de Cirurxía Torácica e Transplante Pulmonar, quen “pensou en explorar unha vía de acceso que se utiliza para operar o cancro de pulmón e o timus: a cirurxía subxifoide”.
A xifoides é unha pequena extensión cartilaxinosa da parte inferior do esterno. Así, os cirurxiáns fixeron manualmente unha incisión de oito centímetros na pel por baixo da xifoides e por encima do diafragma, e no buraco aberto colocaron un separador de partes brandas, unha sinxela ferramenta de plástico que permite manter a incisión aberta e limpa durante a operación para sacar e meter os pulmóns.
A xifoides é unha pequeba extensión cartilaxinosa da parte inferior do esterno
A pel é moi elástica, co cal, os oito centímetros son suficientes para que pasen os órganos, a diferenza da incisión entre as dúas costelas habitual nos transplantes, que non é elástica. A partir de aquí, a operación foi totalmente robótica: introducíronse catro brazos do robot Da Vinci por catro pequenos orificios (de 8 a 12 milímetros de ancho) que se fan en diferentes partes do tórax.
O cirurxián torácico senta na consola e move os brazos mediante catro pancas de control: unha panca move un brazo que separa delicadamente o corazón do pulmón, para que non dificulte a operación de saída e entrada dos pulmóns; dous brazos levan as ferramentas cirúrxicas por exemplo bisturíes e pinzas, mentres que o último brazo incorpora unha cámara que permite ao cirurxián ter unha visión en tres dimensións do interior do corpo.
O robot Dá Vinci permite un traballo de gran precisión, xa que ofrece unha ampla visibilidade e máis graos de liberdade nos movementos. Pódense realizar incisións mínimas, menos invasivas e precisas, e elimina o tremor das mans ou os movementos involuntarios, e tamén o cansazo postural nas intervencións longas.
Así, unha vez separado o pulmón do corazón, mediante os brazos robóticos, o pulmón enfermo foi extraído pola ferida subxifoide. E pola mesma incisión introduciuse o pulmón novo, que se uniu ao corpo utilizando os brazos robóticos.
Unha tarefa multidisciplinaria
Unha especialidade clave en todas as operacións cirúrxicas é a anestesia. Tal e como explica Maribel Rochera, xefa de sección de Anestesioloxía e Reanimación, estes especialistas “controlan en todo momento o estado do paciente e mantéñeno nas condicións idóneas durante toda a operación. Ao tratarse dunha técnica pioneira, neste caso tivemos que xuntar a experiencia que temos tanto en transplantes tradicionais como en cirurxía torácica robótica, cousa que comportou moito traballo de equipo detrás”.
“Para todos nós esta técnica era completamente nova, pero desde Enfermería facía tempo que nos preparabamos e traballabamos para este momento”, afirma Carme Vallès, supervisora de Enfermería de Coordinación de Transplantes. Con este fito “queda patente a intensificación das curas enfermeiras no proceso cirúrxico e a importancia da selección de perfís de enfermeira cirúrxica, perfusionista e de anestesia para realizar esta operación robótica, todo un reto que foi un éxito grazas ao traballo en equipo e o consenso entre profesionais”.
Por último, Carles Bravo, responsable médico do programa de transplante pulmonar do Hospital, destaca que “grazas a este fito, o programa de transplante pulmonar entra nunha nova etapa de cirurxía minimamente invasiva, con múltiples vantaxes para o receptor do transplante pulmonar e que mellorará os resultados do programa”.
