Canto duran as defensas que xera naturalmente o organismo despois da infección polo SARS-CoV-2? Canto as que induce a vacina? A resposta rápida é: non se sabe aínda. “O curto período de relación do SARS-CoV-2 co ser humano fai que se descoñeza aínda a duración da memoria inmune e a inmunidade protectora despois de Covid-19 e en resposta ás vacinas Covid-19”, afírmase nun recente informe (ver PDF) do Centro de Coordinación de Alertas e Emerxencias Sanitarias (CCAES).
Pero, aínda que o coñecemento sólido aínda non estea dispoñible, o esforzo de inmunólogos de todo o mundo en ano e medio de pandemia empeza a dar os seus froitos.
Os primeiros traballos con datos de pacientes case un ano despois da infección apuntan “cara ao que os inmunólogos defendemos, que a infección por SARS-CoV-2 pode xerar na maioría dos suxeitos unha inmunidade protectora por moito tempo”, afirma Marcos López Hoyos, presidente da Sociedad Española de Inmunología (SEI).
As evidencias recollidas ata o momento apuntan a que a inmunidade protectora fronte ao coronavirus vai ser máis ca estacional
En canto ás vacinas, “esperamos que poidan inducir un fenómeno semellante, aínda que aínda non está demostrado e debe comprobarse”, di López Hoyos.
Tamén para Manel Juan, xefe de Servizo de Inmunoloxóa do Hospital Clínic de Barcelona, o máis probable “mentres non se demostre o contrario (e non cabe esperar que sexa distinto)”, é que a inmunidade xerada polas vacinas sexa igualmente duradeira.
O primeiro obstáculo para alcanzar certezas neste punto é —xa se dixo— o noso escaso tempo de convivencia co SARS-CoV-2. Pero hai máis desafíos, relacionados coa propia complexidade da resposta inmunitaria humana.
Memoria inmunitaria
A resposta defensiva humana ten moitos actores, cada un con funcións específicas. Para avaliar a súa duración unha vez superada a infección os inmunólogos céntranse na inmunidade chamada adquirida ou adaptativa, que permite o desenvolvemento da memoria inmunitaria: o sistema lembra os patóxenos aos que se enfrontou e diante dunha nova ameaza de infección xera rapidamente as armas específicas para neutralizalos -por exemplo, os chamados anticorpos neutralizantes.
Entre os axentes responsables da memoria inmunitaria están os anticorpos, producidos polos linfocitos B; os linfocitos T cooperadores, ou T-helper; os linfocitos T citotóxicos; e outras células que adquiren a súa especificidade a través dos anticorpos.
Grandes diferenzas entre individuos
Ao desafío que supón analizar o comportamento de cada un destes elementos súmase o feito de que a resposta inmunitaria varía moito dunha persoa a outra. Isto, segundo se puido observar, é especialmente acusado no caso do novo coronavirus.
“A característica definitoria da memoria inmune da covid-19 é a heteroxeneidade”, sinala o informe do CCAES
“A característica definitoria da memoria inmune da Covid-19 é a heteroxeneidade”, sinala o informe do CCAES. “Os distintos compartimentos da resposta inmune, os anticorpos específicos fronte ao virus, as células B de memoria, as células T CD4+ de memoria e as células T CD8+ de memoria, presentan patróns diferentes nos distintos individuos e ao longo do tempo”.
Aínda así, varios estudos avaliaron xa a memoria dos linfocitos T e B aos seis meses ou máis despois da infección. “Ao avaliar especificamente as células T aos seis meses despois da infección en 95 suxeitos, un estudo atopou células TCD4+ de memoria no 90% dos casos e células TCD8+ de memoria no 70% dos casos“, engade o informe.
A longo prazo
Outros traballos atoparon resultados similares. A evidencia, en conxunto, apunta a que as células B de memoria mesmo aumentan co tempo. Medio ano despois da infección estas células non só creceron en número, senón que experimentan “unha maduración por afinidade e expresaron anticorpos neutralizantes de maior potencia”, resume o documento do CCAES.
En maio, outra publicación en Nature (ver PDF) tamén concluía que a inmunidade a longo prazo é unha realidade. O estudo, con 88 persoas, conclúe que mesmo as que superaron a infección con síntomas leves xeran defensas “robustas duradeiras”.
Adaptarse a cambios no virus
“Isto é o habitual en todas as infeccións exitosas, onde a resposta inmunitaria pode eliminar ao patóxeno”, explica Manel Juan. “Cando o patóxeno desaparece, a cantidade de anticorpos diminúe, pero non a memoria inmunitaria. Esta memoria permite mesmo adaptar a resposta a variantes do patóxeno que inicialmente non sexan do todo recoñecidas polo sistema inmunitario. Por esta característica, o sistema inmune específico tamén se chama adaptativo”.
O recente traballo en Nature describe por primeira vez a presenza das chamadas “células plasmáticas en medula ósea de longa vida” (Bone Marrow Long Lived Plasma Cells) tras a infección do SARS-CoV-2, tamén aos 11 meses da infección.
Células produtoras de anticorpos neutralizantes
Como explica Marcos López Hoyos, “son células que se producen tras a primoinfección, son produtoras de anticorpos neutralizantes e con gran capacidade protectora fronte ao virus, que aniñan en medula ósea e que, aínda que ata o de agora detectáronse 11 meses despois, é moi probable que sobrevivan durante anos e quizais toda a vida”, engade.
“Sería unha gran sorpresa científica que houbese ao final un comportamento distinto cunha duración por baixo de décadas”, conclúe Manel Juan
Para Juan, estes resultados “como sempre, necesitan a confirmación real, que é esperar anos. Pero si que son moi consistentes e debe considerarse así ata que non se demostre o contrario. Sería unha gran sorpresa científica que houbese ao final un comportamento distinto cunha duración por baixo de décadas”.
Da mesma maneira conclúe o informe do CCAES: “Á espera de novos estudos, cos datos dispoñibles ata o de agora, é probable que a memoria das células T, a memoria das células B e os anticorpos persistan durante anos na maioría das persoas infectadas polo SARS-CoV-2”.
Este artigo publicouse orixinalmente en Voces expertas, unha sección coordinada pola Agencia SINC na web da estratexia de vacinación en España (vacunacovid.gob.es).
