Únete á nosa canle de Whatsapp
A Grande Guerra non alcanzou en Galicia a implicación que supoñería anos máis tarde a II Guerra Mundial, na que a Alemaña de Hitler se mobilizou polos seus intereses estratéxicos no volframio ou mantendo incluso unha base militar de comunicacións en Cospeito (Lugo).
Polo tanto, a primeira contenda mundial non chegou á intensidade en Galicia da segunda. Pero se viviu con paixón no debate público e rematou librándose a través das escalas clandestinas dos submarinos alemáns U-boot, a importancia para as comunicacións do Cable Inglés ou das instalacións telegráficas secretas de Alemaña. Tamén, coa espionaxe, desde a anécdota das visitas da mítica Mata Hari a Vigo ata o substantivo das redes tecidas arredor dos consulados.
Galicia, pola importancia dos seus portos atlánticos, foi un niño de espías durante a Grande Guerra, como sucedeu no resto do Estado. O historiador Eduardo González Calleja resúmeo nunha frase: “España non quixo facer a guerra, pero a guerra metéuselle en casa”. Segundo o autor, de 1914 a 1918 houbo “unha loita desapiadada con medios legais e ilegais: bloqueo portuario e marítimo, uso de falsos pavillóns, guerra submarina, abastecemento dos belixerantes, violación de augas xurisdicionais, pero tamén difusión de rumores e mentiras, impresión de libelos no idioma do inimigo, fomentando unha psicose de “espionite”, con presenza de axentes secretos e circulación epistolar de bacilos patóxenos; ata tal punto que se podía afirmar en 1917 que Madrid, Barcelona e os portos españois [por exemplo os galegos] chegaran a ser niños de espías manipulados por servizos estranxeiros non sempre ben coordinados”.
Quen eran estes espías? Relátao outro autor, Fernando García Sanz, en “España na Grande Guerra”: “Que tipo de profesións tiñan as persoas que se viron involucradas na colaboración cos servizos de información? Pois practicamente todas: estibadores, barqueiros e pescadores, camareiros e xefes de comedor de hoteis, desde cantantes de medio pelo a artistas de recoñecido prestixio, bailarinas e cocottes de toda clase e condición, prostitutas e chulos, pequenos delincuentes e ladróns de baixa estofa, comerciantes, consignatarios, contrabandistas, drogadictos, alcólicos, ludópatas (…) fogoneiros, policías, sindicalistas, xornalistas, concelleiros, alcaldes, aduaneiros…”
A lista que enuncia García Sanz é tan variada como case infinita. En Galicia, había sobre todo axentes secretos nos tres principais portos: Vigo, A Coruña e Vilagarcía. A súa misión principal era sinalar a entrada e saída de buques. Os aliados podían así planificar as súas rutas. E os alemáns, fixar obxectivos para os seus U-boot. “Había xente que estaba dedicada case en exclusiva a ver os barcos que entraban, o cargamento que levaban e como se chamaban”, como explica o investigador José Antonio Tojo Ramallo.
A súa información era moi valiosa. En catro anos de contenda, case 400 buques foron afundidos en augas galegas. A actividade articulouse especialmente a través dos consulados. O historiador González Calleja, na súa obra “Niños de espías”, retrata estes servizos de intelixencia masivos e espontáneos: “Dun día para outro, os cónsules e todo o persoal dos consulados convertéronse en axentes secretos. Eles, os seus cidadáns residentes nestas cidades, así como españois que simpatizaban con algunha das partes en conflito e que exerceron de espías, uns espías nada profesionais, pero moi efectivos”.
Bo exemplo era o vicecónsul alemán en Vigo, Richard Kindling, quen era un dos responsables da rede de espionaxe. Tamén, de coordinar as operacións de abastecemento dos submarinos U-boot na costa galega.
O servizo de intelixencia francés foi tamén moi activo. Coordinado desde Madrid polo embaixador galo, Léon Geoffray, tiña na Coruña a súa cabeceira no noroeste, con catro seccións localizadas en Vigo, Vilagarcía, Ferrol e Corcubión. A súa principal misión era desbaratar o apoio alemán aos seus submarinos na costa galega. Os axentes que se repartían polo territorio estaban baixo o mando do espía Gastón Dovas.
A guerra mergullada librouse tamén en Vilagarcía, onde a rede francesa de espionaxe estaba dirixida por un axente con nome en clave Maudit, que traballaba en colaboración co cónsul inglés, Reinaldo Cameron-Walker, e o francés, Eduardo Caamaño. Ambos tiñan como adversario ao empresario e cónsul alemán García Reboredo, navieiro propietario de varios transatlánticos que cubrían a ruta con América. Paralelamente, daba gran apoio aos U-boot, aproveitando as súas propias infraestruturas portuarias.
Os ingleses tamén se deron présa en establecer as súas bases de espionaxe en Galicia, basicamente na Coruña e Vigo. Fernando García Sanz detalla os nomes dos xefes de intelixencia británicos: “Thomas Guyatt, comandante do Exército, coa cobertura do vicecónsul na Coruña, era o responsable do servizo secreto na zona. O tenente Gerald King Spark foi nomeado representante consular de Gran Bretaña en Bilbao, e trasladáronlle a Vigo no verán de 1917, xunto ao tenente Edmund W. Gifford, quen sería o xefe da espionaxe naval na cidade galega”.
En realidade, Galicia ofrecía importantes vantaxes xeográficas para alemáns e aliados. Dunha parte, o seu intrincada costa era favorable ao refuxio de submarinos alemáns, que na Grande Guerra aínda carecían da autonomía de que gozaban na segunda contenda mundial. Era unha arma case experimental que precisaba constante subministración de víveres e combustible. Por outra banda, nos portos galegos había buques internados, que seguían operativos, ben como niños de espías, ben como centros de telecomunicacións.
González Calleja afirma que o ambiente xeneral nas cidades galegas era partidario de Alemaña: “A maior parte das autoridades militares eran xermanófilas, e algunhas netamente antifrancesas”. Había, con todo, unha forte corrente anglófila radicada en Vigo, polas súas oficinas do Cable Inglés, e na Coruña, onde La Voz de Galicia amosábase partidaria dos aliados. Con todo, o chanceler do consulado alemán na Coruña, Egbert Wohlhaupt, mantiña unha relación de amizade coas autoridades militares da cidade.
Outro tanto facía en Ferrol o capitán Sprenger, do “Atlántica”, buque internado no seu porto. Ademais, realizaba labores de espionaxe, informando da entrada e saída de barcos.
En Vigo, o vicecónsul Richard Kindling era un membro destacado da boa sociedade local, mentres organizaba o abastecemento de somerxibles ou a espionaxe xermana.
Corcubión converteuse nun porto crave de escala para os U-boot. Ata o punto de que, en 1917, o agregado naval Von Krohn propuxo que se concedese a Orde do Aguia Vermella ao vicecónsul neste porto coruñés, Manuel Miñones Barros, activo organizador do abastecemento a submarinos.
En Vilagarcía, a espionaxe concentrábase en torno ao buque “Cap Arcona”, internado na súa ría, que se convertía en centro de escala de U-boot, ademais de residencia de oficiais alemáns expulsados de Portugal tras a decisión lusa de entrar na guerra.
Os barcos alemáns internados eran o soporte fundamental da espionaxe. E había vinte repartidos polos portos galegos, ademais dos submarinos UB-23 e UC-48. De todos eles, o maior protagonismo tivérono os buques bloqueados en Vigo. O “Stephan”, coa súa estación radiotelegráfica, permitía aos espías facer chegar as súas mensaxes cifradas a Alemaña. Mentres que o “Goeben”, con douscentos homes a bordo, era a base principal dos espías xermanos en todo o Noroeste peninsular.
Vigo era un caso especial porque mantiña “retidos oito barcos mercantes alemáns, entre eles o Goeben, que coas súas 8.800 toneladas era a unidade máis importante da frota internada”, como lembra González Calleja.
Dende a cidade olívica, o sempre activo vicecónsul Kindling organizaba tamén unha base secreta para submarinos no porto da Guarda. Pola súa banda, os aliados articulábanse arredor das oficinas do Cable Inglés, en Vigo. Mentres que os franceses tiñan axentes en seis portos: A Coruña, Ferrol, Vilagarcía, Vigo, Corcubión e Viveiro, que ocasionaban un gasto de cen pesetas mensuais ao servizo secreto galo.
Os cónsules franceses (Prat, na Coruña, e Vachez, en Vigo) organizaban a vixilancia da costa en Galicia. En Vigo había un espía español a soldo dos franceses, e dous portugueses que operaban na Guarda e Camposancos.
En ocasións, os espías viviron momentos de gran tensión, como cando o embaixador inglés Arthur Henry Hardinge denunciou, en maio de 1918, que o vapor “Niedenfelds”, bloqueado en Vigo, fixera sinais e abastecera a un U-boot no medio da ría.
O servizo secreto francés puxo en alerta aos seus axentes para que vixiasen estas operacións ou a fuxida de soldados alemáns a través dos portos galegos. Poucas semanas máis tarde, unha nova denuncia aseguraba que o “Goeben”, tamén internado na ría viguesa, enviaba radiotelegramas e tiña evacuado cinco mariñeiros procedentes dun somerxible.
Porque protexer os submarinos alemáns ou loitar contra eles se converteu na gran batalla da espionaxe en Galicia. Os aliados chegaron a ofrecer fortes sumas de diñeiro por información que permitise afundir aos temibles U-boot. No Mediterráneo español, os franceses pagaban 75.000 pesetas a quen permitise interceptar a un sumergible en pleno avituallamiento, cifra que se elevaba a 200.000 se era afundido e 400.000 se era capturado. Nin que dicir ten que falamos de toda unha fortuna naquela época.
A relación entre a arma submarina e a espionaxe queda clara xa en 1915, cando se despraza a Corcubión o comandante en xefe da espionaxe naval alemá. Berlín necesita que os seus U-boote, que xa son letais no Atlántico, operen no Mediterráneo, pero isto obriga a unha singradura xamais vista, con milleiros de quilómetros de percorrido.
Elixen para este cambio estratéxico como primeira nave ao U-21 e, para logralo, estableceron dous puntos de abastecemento, en Corcubión e Baleares. O 2 de maio, o submarino fai escala na vila coruñesa e alí espéralle un home ao que un oficial da Mariña española define así: “é chosco, levando ollo de cristal e ten unha cicatriz na fazula dereita”. Trátase, sen dúbida, de Hans von Krohn, nada menos que o xefe da espionaxe naval alemá en España. A súa presenza amosa que, desde o inicio da guerra, Galicia se consolida como niño de espías, pola importancia dos seus portos.
Outra misión da espionaxe foi sabotar os intereses inimigos en España. En especial, buscaron boicotear a exportación de materias primas, medicinas ou alimentos. Alemaña contaba co “Servizo S”, encargado da sabotaxe e mesmo da guerra biolóxica. A través dos portos chegaron cargamentos de xermes patógenos, como o ántrax, destinado a infectar ao gando, en especial aos cabalos e mulas que podían ser enviados á fronte aliado.
Nun telegrama datado o 7 de xuño de 1916, e interceptado por Francia, un axente propoñía contaminar con cólera os ríos da fronteira entre España e Portugal, incluído o Miño. Finalmente, o plan foi rexeitado por Berlín.
A espionaxe era masiva e, ao tempo, bastante caótica. Os xefes de intelixencia queixábanse de que a profesionalidade era nula. Por exemplo, así describía as dificultades para o recrutamento o xefe do sector francés en Galicia: “Aquí, como en toda España, é difícil conseguir colaboradores activos e constantes. Amigos de falar demasiado, ningunha disciplina, traballar pouco, ningún esforzo sostido”.
Fernando García Sanz recolle outro testemuño dun axente italiano destacado en Galicia: “Conseguindo gañarme a confianza dos cónsules e axentes franceses e ingleses, tanto na Coruña como en Vigo, puiden ver tamén a natureza das relacións que manteñen entre eles, e escoitei ao francés criticar moito o modo de proceder dos ingleses, e ao inglés, á súa vez, falarme mal dos franceses”.
E continúa: “O que acontece normalmen te é que nun pobo onde franceses e ingleses teñen informadores españois, estes, instruídos polos seus xefes, fanse a guerra entre eles e compiten por enviar as noticias un antes que o outro, tratando tamén de desmentir aquilo que di o outro”. Aínda por riba, conclúe que os espías aliados “tentan roubarse entre eles aos informadores dalgún valor”.
Afortunadamente, este caos non se cobrou vítimas. Non se coñecen en Galicia operacións de eliminación física de axentes. En xeral, foron moi escasas en España, pero si houbo asasinatos e envelenamentos.
Singular importancia na espionaxe tivérona as comunicacións desde Galicia. A primeira acción de guerra do Reino Unido foi o corte do Cable Alemán, entre Vigo e Emden, á altura da Canle da Mancha, o 5 de agosto de 1914, ao día seguinte de romper as hostilidades.
José Ramón Cabanelas, autor do libro “Vía Vigo” sobre os cables inglés e alemán na cidade, sinala que desde ese momento “quedou a oficina alemá na rúa Velázquez Moreno inoperativa e os seus empregados á espera de recibir ordes”. Mentres tanto, o Cable Inglés seguiu enviando telegramas, “sendo con iso un grande apoio para os intereses do seu país durante todo o conflito bélico”.
Nas dúas oficinas telegráficas, o ambiente era cordial ata o comezo da Grande Guerra: “Ata o mes de xullo do ano 1914 que comeza a I Guerra Mundial, tanto a colonia inglesa como ao alemá ían en constante aumento, habendo entre elas unha cordial relación”.
Días antes, os alemáns temen xa a declaración de guerra e toman a determinación de non cursar máis que telegramas escritos en alemán, “xa que en Emden se exerce unha censura moi rigorosa”. Ademais, Berlín adopta unha decisión crucial: destacar en Vigo ao buque cablero “Stephan”, que recala na ría o 2 de agosto.
En teoría, o Stephan dirixíase a Turquía, aliada de Alemaña, con 227 soldados a bordo. Pero o certo é que o estalido da guerra obriga a que se manteña internado en Vigo, mentres as tropas xermanas son evacuadas en tren cara a Barcelona e, de alí, ao seu país.
O “Stephan” leva a bordo un equipo de telegrafía sen fíos, que permitirá convertelo na principal estación para os espías alemáns en España. Durante toda a guerra, envían “marconigramas” a Alemaña, mesmo con informes de accións internacionais como a queima da cidade rusa de Libau ou o fusilamento dun francés por propagar o cólera entre os alemáns.
Un dos tripulantes, Otto Jacob, pasa en Vigo toda a contenda e remata casando coa viguesa Leopolda Covelo, fundando unha familia que hoxe ten distinguidos membros vigueses.
Mentres tanto, o Consulado de Alemaña en Vigo publicaba ordes chamando a alistarse a todos os súbditos residentes no distrito, cun límite de idade de 45 anos. Isto provocou grandes aglomeracións, aínda que na práctica moi poucos alemáns foron mobilizados. A maioría dos oficiais do cable Vigo-Emden eludiron ir á fronte e mantivéronse na cidade durante a guerra. Pero non estiveron inactivos. Mentres o “Stephan” enviaba “marconigramas” en segredo, os alemáns, sen cable que atender, levantaron unha estación de radiotelegrafía no monte do Castro, utilizando materiais do propio buque xermano.
Segundo José Ramón Cabanelas, utilizaban a antena “para dar apoio á Frota Alemá de Alta Mar e, sobre todo, aos submarinos que actuaban en augas do Atlántico”. O investigador apunta a que un telegrama reenviado desde O Castro en 1917 puido favorecer a entrada dos Estados Unidos no conflito.
Na mensaxe cifrada, propoñíase a México aliarse con Berlín. A cambio, recibirían apoio para reconquistar os territorios perdidos ante os estadounidenses, incluído o estado de Texas. Cando Washington interceptou a comunicación non dubidou en sumarse ao Triplo Acordo tras o afundimento do “Lusitania” por submarinos alemáns, nun ataque onde morreron 123 norteamericanos.
Porque os espías aman as comunicacións. E o certo é que os alemáns conseguiron seguir enviando mensaxes, aínda co Cable con Emden cortado. Mentres que os ingleses utilizaban o seu telégrafo en Vigo para enviar as súas mensaxes cifradas. De feito, tanta importancia tivo, que se instalaron na cidade, desde 1915 e ata o fin da conflagración mundial, axentes secretos da O.I.N. (Organización de Intelixencia Naval).
Ademais, Vigo foi a única cidade española, xunto a Bilbao e Madrid, onde había un representante oficial do S.I.S. (Service Intelligence Secret). Da guerra desatada entre os dous cables, o inglés e o alemán, dá fe o propio Tratado de Versalles, a rendición asinada o 28 de xuño de 1919. Porque no seu parte VIII, artigo 244, anexo VII, indicábase que Alemaña renunciaba “a todos os dereitos, títulos ou privilexios de calquera natureza dos cables submarinos”, apuntando expresamente o Vigo-Emden.
Os británicos cortaron o Cable Alemán pero o Cable Inglés foi clave durante toda a contenda
Outra fronte da guerra da espionaxe en Galicia librouse desde os medios de comunicación convencionais e a través da edición de libelos no idioma do inimigo para difundir noticias falsas ou minar a súa moral. Os axentes secretos dedicáronse con afán a iso, do mesmo xeito que a influír ou pagar directamente aos xornalistas para que defendesen a causa do seu país ou para que España rompese a súa neutralidade.
Durante os dous primeiros anos de contenda, o servizo secreto francés, por exemplo, gastou en España 300.000 francos. Pero isto é pouco comparado con Alemaña, que se deixou unha cifra seis veces maior en pagar a medios de comunicación.
Manipular á opinión pública era un obxectivo prioritario. Cada bando tentou condicionar a liña editorial de numerosos xornais en España, onde os xornalistas convertíanse, a cambio de diñeiro, en aliadófilos ou apaixonados ermanófilos. Ramón Pérez de Ayala, por exemplo, publicaba en ABC e El Imparcial artigos a favor de Inglaterra, polos que recibía mensualmente 750 pesetas dos servizos secretos británicos.
Os franceses chegaron a controlar case cen periódicos rexionais e locais, entre eles “El eco de Galicia”, que se editaba na Coruña. Os alemáns, pola súa banda, tiñan tamén redactores a soldo baixo corda, ademais de que servían gratis, a todos os xornais españois, o servizo da axencia de noticias Wolf, completamente manipulada por Berlín.
Con iso, en realidade conseguían contrarrestar a propaganda en forma de noticias falsas que ofrecía a británica Reuters e a francesa Havas. A magnitude do tecido de espionaxe en todo o país rematou por mobilizar ao Goberno, que publicou en 1918 a “Lei contra a espionaxe e de defensa da neutralidade”, que impoñía cárcere ou multas de ata 20.000 pesetas para quen facilitase informacións a axentes estranxeiros.
A norma funcionou tamén como unha “lei mordaza”, xa que incluía na súa censura aos xornais, aos que se prohibía tomar partido por algún dos bandos en conflito.
A espionaxe recibiu outro golpe cando o Goberno promulgou outra norma prohibindo o abastecemento de submarinos, e mesmo que se publicase nos diarios o movemento de buques nos portos, o que fixo desaparecer esta sección da prensa galega.
En Galicia houbo moitas clases de espionaxe durante a Grande Guerra. Desde o organizado polos consulados ao protagonizado por axentes secretos profesionais, pasando pola axuda de cidadáns nacionais voluntarios. En calquera caso, pouco tivo que ver con certos estereotipos que vimos no cinema. Nesa versión, o personaxe clásico é a espía Mata Hari, quen en realidade exerceu moi mal o seu papel.
Os guións de Hollywood deron á súa vida como espía unha dimensión que, na realidade, nunca tivo. Pero o certo é que a súa celebridade é hoxe planetaria. Como tamén é seguro que visitou Galicia ao longo da contenda para as súas viaxes a Holanda. Porque Mata Hari é un epónimo para definir a calquera muller espía, especialmente se é misteriosa e sofisticada.
O cinema, a literatura e a lenda permitiron este paso dun nome propio a un común. Pero a realidade é que Margaretta Gertrude Zelle, o nome real da nosa protagonista, de espía tivo pouco. Aínda que foi fusilada por iso en Francia en 1917. Ao repasar a súa biografía, descubrimos a unha persoa tan extremadamente frívola que, en plena Grande Guerra, paseábase por Europa presumindo de ser axente secreta ou ofrecéndose a uns e a outros a cambio de diñeiro, a súa gran paixón.
Nunca foi consciente de que a súa vida corría perigo. E a súa historia, ata ser fusilada, produce en realidade unha profunda compaixón.
A súa vida é ben coñecida. Nada en Holanda en 1876, Margarita casa con 18 anos e trasládase a Xava co seu esposo. O seu matrimonio é un desastre. Pero aproveita a súa estancia para coñecer a cultura oriental. Grazas a iso, ao seu regreso a Europa, preséntase en París como unha princesa xavanesa e alcada grande éxito en espectáculos como bailarina exótica. As entradas esgótanse para presenciar as súas sesións de strip-tease. Ao tempo, e a consecuencia disto, un amplo sector social, escandalizado, a detesta. Isto último axudaría ao seu malogrado destino.
Cando, en 1914, estala a I Guerra Mundial, Mata Hari –o seu nome artístico, que significa “ollo do día” en malaisio- ve como a súa carreira esmorece. Unha vida de excesos, a proximidade dos 40 anos e a inexorable Lei da Gravidade de Newton fixeron que os encantos de Margarita xa non sexan os mesmos que cando se presentaba como unha princesa vinteañeira. De feito, está fatal de diñeiro. Algo que a calquera inquietaría, pero que a ela a superaba absolutamente. É entón cando idea o seu plan para facerse espía.
En 1915, é captada polos alemáns. Durante 15 semanas, foi formada en Anveres como axente secreta e chegou a ter a súa clave: H21. Pero as súas aptitudes deixaban moito que desexar, por máis que conseguise filtrar a Berlín algunhas informacións menores sobre actividades francesas no protectorado de Marrocos. Posteriormente, os galos ofrecéronlle converterse en axente dobre. Mentres que os ingleses sométena a vixilancia permanente. Pero todo resulta moi nebuloso, porque está trufado de equívocos, que ela mesma alimenta, pois está afeita a fantasear coa súa propia vida.
O seguro é que, durante menos de dous anos, ata a súa execución en 1917, incumpre a primeira norma dun axente secreto: a discreción. Mata Hari parece divertirse contando a uns e a outros a súa condición de espía. Ou ofrecéndose directamente para traballar como informante.
Nestes anos tolos é cando visita Vigo. Farao, polo menos, en catro ocasións en 1916, a derradeira só dous meses antes de ser detida. A razón da súa estancia na cidade é que, desde o porto vigués, pode trasladarse en barco a Holanda, en viaxes de ida ou de volta.
Mata Hari estivo na cidade de Vigo como espía en catro ocasións
En Vigo, sempre elixe para aloxarse o hotel Continental, hoxe desaparecido, situado nas Avenidas, fronte a onde hoxe está a piscina do Real Club Náutico. Cando chega, durme e sae en tren ao día seguinte cara a Madrid, a aloxarse, facer vida social e conspirar á súa maneira no hotel Ritz.
Nunha das súas visitas a Vigo, a súa xefa directa, a implacable espía Elisabeth Schramüller, coñecida como “Fräulein Doktor”, escribiu esta mensaxe á embaixada en Madrid e ao consulado vigués, alertando sobre Mata Hari: “Non espero gran cousa desta axente H-21 e non me expoño a proporcionarlle contactos entre axentes. Ao meu xuízo, hai que deixala operar soa e, se os acontecementos se reviran, librarse dela o mellor posible antes de que teña gangrenado nosa rede de espías, que segue sendo nosa fonte esencial sobre as actuacións dos aliados”.
Outro dos seus xefes describiuna con estas palabras: “Patética, mentireira, mal educada e estúpida”. De todas as súas escalas en Galicia, hai unha especialmente interesante. Nárraa ela mesma, no segundo interrogatorio a que é sometida en Francia, en febreiro de 1917. Nel, Mata Hari conta como desembarca en Vigo o 6 de decembro de 1916. Chega a bordo do buque “Araguya”, procedente de Liverpool, tras ser retida no Reino Unido baixo a acusación de espionaxe e posteriormente liberada. Mata Hari alóxase no Continental e, á mañá seguinte, recibe unha oferta para rizar o rizo da súa lea coa espionaxe.
Supostamente, os rusos ofrécenlle converterse na súa axente. Faille a oferta Martial Cazeaux, secretario do consulado holandés e de orixe francesa. En realidade, un espía que opera en Vigo. Así o conta a propia Mata Hari: “Ao día seguinte, paseaba polo peirao de Vigo cando o señor Cazeaux abordoume nestes termos: “Dígame entón, querería vostede ir a Austria para traballar para os rusos? Vimos da súa parte”
-Por que non?
-Que pediría?
-Un millón cen mil francos de adianto (confeso que o dixen un pouco de broma).
-É moi caro.
-Se isto serve para salvar cen mil homes, ben vale dez francos por cabeza, non cre vostede?
-Paréceme que están en negociacións cos americanos, que o fan por menos diñeiro. Pero, bromas aparte, falarei disto. O ruso virá verme. Onde pode, chegado o caso, ir vela en Madrid?
-No Ritz, Como o recoñecerei?
-Pola metade da miña tarxeta. E rompeu unha das súas tarxetas e deume un dos fragmentos. (…) Eu deixeille dicíndome que esperase ao seu enviado en Madrid. Tomei o tren en Vigo e cheguei a Madrid ao día seguinte”. “Esperei cinco días ou máis e non recibín nada de Vigo. Así que telegrafié ao señor Cazeaux: “Hai que esperar moito aínda?”. El contestoume por carta, pero a súa correspondencia atrasouse debido á neve que cubría nesta época na rexión de Vigo. Na súa carta dicíame: “Espere un pouco máis. O ruso está agora en Suíza”.
Esta a transcrición do interrogatorio a Mata Hari de 1917, que recolle o historiador Lionel Dumarcet. A presunta oferta rusa, desde logo, non callou. Pero o certo é que Vigo formou parte da súa historia. E Mata Hari, da historia de Vigo. O 15 de outubro de 1917, a pobre Margarita caía fusilada lanzando un bico aos seus executores.
Pero o caso de Mata Hari só foi unha pequena anécdota dentro da formidable marea de espionaxe que tomou Galicia durante a Grande Guerra.
E aquí podes ler unha reportaxe sobre un sinistro plan en Galicia:
