Non se tiñan noticias da presenza en Galicia da psila africana, un insecto chupador duns catro milímetros de lonxitude, até que algunas árbores cítricas de Vilanova de Arousa deron a primeira voz de alarma: follas amareladas con deformacións rugosas na parte superior, como se de súpeto aos limoeiros lles saísen verrugas. As ninfas deste insecto, de nome científico Trioza erytreae e descrito por vez primeira en Sudáfrica a finais do século XIX, estaban medrando en follas mentres os adultos picaban e succionaban a savia. Case por axfixia –dificulta a fotosíntese- a psila africana é capaz de debilitar gravemente as prantas que alcanza, sempre cítricos. E en Galicia, dende o primeiro foco identificado nas Rías Baixas en 2014, estase a estender lixeira: chega xa a boa parte da provincia de Pontevedra e da Coruña e está especialmente asentada nas comarcas de O Salnés e O Barbanza. En España, só se tiña constancia até agora da presenza do insecto nas illas Canarias, onde se detectaron hai xa máis de dez anos. Tamén en Portugal apareceron árbores afectadas, primeiro en Madeira e logo xa na penísunla, na zona de Porto.
A Consellería de Medio Rural loita agora para deter a praga, declarada oficialmente en Galicia en febrero deste ano a través dunha resolución publicada no Diario Oficial de Galicia. A psila africana difícilmente é mortal por si mesma, pero pode reducir a floración. O máis desagradable é o compañeiro que ás veces trae consigo: a bacteria Candidatus Liberibacter africanus, causante dunha enfermidade mortal para o cítrico, coñecida como dragón amarelo. A doenza non ten tratamento efectivo polo momento, máis non hai evidencias de que o temido organismo chegase a Galicia. Con todo, debido ao desastre que causa noutras rexións ás que si alcanzou, como os EEUU, todos ollos están postos na psila africana e no dano que esta sorte de pulgón pode ocasionar se chega a transmitir o indesexable hóspede, xa non só a Galicia, se non ás provincias do sur de España nas que a produción de cítricos ocupa unha parte importante da economía agrícola.
Polo momento, a reacción consiste en illar o enfermo: a psila africana é un organismo de corentena e o particular que o detecta debe aplicar as medidas obrigatorias ante a praga. Os propietarios que detecten a presenza da praga teñen a obriga de informar aos servicios oficiais de sanidad vexetal da provincia correspondente e aplicar o tratamento fitosanitario indicado polos técnicos, en intervalos de dúas ou tres semanas. Se a afección é leve, basta con retirar as ramas e destruílas mediante queima. Unha resolución da Consellería do Medio Rural prohibía en xullo o movemento das especies sensibles nos 33 municipios afectados, é dicir, os enxertos e plantóns, así como a comercializaciónde froitos cítricos con follas ou pedúnculos cando proceden de zonas con praga. Os críticos susceptibles de albergar o insecto son o limoeiro, a naranxeira, a lima, o mandarino e variedades ornamentais da familia das rustáceas. A súa expansión preocupante xa ten consecuencias nalgún viveiros das Rías Baixas, que recibiron no últimos mes o aviso de que lles quedaba prohíbido vender cítricos para deter a progresión do insecto en Galicia.
O insecto expandeuse por municipios da Coruña e Pontevedra en pouco tempo
Ademais de intentar controlala, a psila africana tamén se estuda. Á Estación Fitopatolóxica do Areeiro, dependente da Deputación de Pontevedra, chegaron centros de mostras dende o ano pasado, de particulares ou de empresas, co encargo de dilucidar a identidade do invasor. Pedro Mansilla, o director da entidade, calcula que até final de ano poden chegar aos seus laboratorios “1.000 ou 2.000” mostras de árbores rutáceas afectadas. El mesmo asinou un artigo sobre a psila africana xunto a Rosa Pérez Otero na revista Arquivos Entomolóxicos e segue estudando a Praga. “A pregunta do millón”,di, é a de cómo chegou ao norte da penísula ibérica. “Hoxe en día o intercambio comercial é intenso, mesmo nas viaxes dos particulares pode entrar. É complicado saber como chegou. O que sabemos é que apareceu pola zona do Grove o ano pasado e que xa se estendeu pola franxa costeira. É unha expansión moi elevada nun espazo de tempo curto. O máis importante é poder detela en Galicia para que non salte a zonas onde a produción de cítricos é máis importante, por exemplo o sur de España”, explica Mansilla.
Areeiro, encargado de facer as prospeccións para a Xunta de Galicia, recibe “constantemente”, subliña o investigador, novas mostras de cítricos infectados. Tamén chamadas para atender dúbidas, porque o coñecemento da praga, mesmo aínda que non se detectara a bacteria mortífería á que lle fai de vector, xera certa alarma. “Até me chamaron dende Bruxelas preguntando polas fincas que tiñan en Galicia”, conta.
A boa noticia é que a psila africana, mentres estea soa, responde ben aos insecticidas. “En si mesma é unha praga coma outra calquera”, tranquiliza Mansilla.